کسب و کار

مقدمه:
در عصر حاضر، به دلیل محدودیت برداشت آبزیان از دریاها و اقیانوس ها، آبزی پروری در آب های داخلی  مورد توجه ویژه اکثر کشورها قرار گرفته است. همچنین جامعه جهانی، از بعد دیگری نیز به اهمیت تولید و مصرف آبزیان پی برده است، و آن؛ «موضوع کیفیت مناسب و ارزش غذایی گوشت ماهی نسبت به سایر فرآورده های غذایی» است.
ظرفیت های منابع آبی موجود در ایران - از جمله استان خراسان رضوی- زمینه مناسبی برای توسعه پروش ماهی به وجود آورده است. 10.920 حلقه چاه کشاورزی، 6.284 رشته قنات و 1.695 چشمه در بخش کشاورزی استان خراسان رضوی با تخلیه 4/8 متر مکعب،  نشان دهنده استعداد استان، برای پرورش ماهی است. نتایج «طرح شناسایی منابع آبی استان» نشان می دهد که بخش عمده ای از آب های بخش  کشاورزی، برای پرورش ماهی مناسب اند.

نکته مهم وقابل تامل آن است که پرورش ماهی  در این منابع به صورت دو منظوره بوده و هیچ گونه مصرف آبی را به همراه ندارد. اساساً پرورش ماهی، یک روش برای بهره وری بیشتر از منابع آب به شمار می رود.



مزایای پرورش ماهی دراستخرهای ذخیره بخش کشاورزی
پرورش ماهی در این استخرها، موجب می شود آب خروجی از استخر، غنی شده و املاح مورد نیاز  گیاه را، به صورت محلول، از طریق آوندها به گیاه برساند.
نتیجه این اقدام، افزایش تولید محصولات کشاورزی - با کیفیت بهتر- خواهد بود. این موضوع، در مورد چند نوع محصول گیاهی نظیر؛ یونجه ، برنج وچغندر قند آزمایش شده، که جواب تمام آن ها، مثبت بوده است.
از سوی دیگر، پرورش ماهی دراستخرهای ذخیره، میزان مصرف کود را تا حدودی کاهش می دهد که از نظر زیست محیطی نیز نکته ای قابل توجه است.
همچنین، پرورش ماهی برای کشاورز سود اقتصادی به همراه داشته و می تواند بسیاری از هزینه های جنبی او را به آسانی جبران کند. حدوداً به ازای هر کیلوگرم تولید ماهی، 1500 تومان سود، عاید کشاورز می شود.
مزیت مهم دیگر، تولید و ورود گوشت ماهی - به عنوان غذای سلامتی- در سبد غذایی خانوار روستایی و شهری است. امروزه، مصرف سرانه آبزیان، یکی از شاخص های مهم جهانی در توسعه کشورها به شمار می رود.



گونه های مورد نظر برای پرورش:
به تناسب دما و شوری آب و اقلیم منطقه، گونه های متنوعی برای پرورش وجود دارد.
•    مثلاً برای آب های گرم و شیرین با دمای بالای 20 درجه سانتی گراد، دو گونه از ماهیان گرمابی به نام «کپور» و «آمور» را می توانیم پرورش دهیم.
•    در آب های خنک با دمای 12 تا 18 درجه سانتی گراد نیز، پرورش ماهی قزل آلا میسّر است.
هر چند، تجارب چندین ساله کارشناسان بخش، شیوه هایی را در اختیار ما گذاشته است که در دماهای خارج از این دامنه هم، بتوانیم پرورش ماهی داشته باشیم.



توجیه اقتصادی پرورش ماهی قزل آلا و کپور، در استخرهای ذخیره
همان طور که قبلاً ذکر شد، منابع آبی هدف در این پروژه، چاه های کشاورزی و قنوات است.

- دمای مناسب منابع آبی؛
•    برای پرورش ماهی قزل آلا «12 تا 18 درجه»
•    و برای ماهی کپور «بالای 20 درجه سانتیگراد» است.

- طول دوره پرورش (بسته به دمای آب)؛
•    برای ماهی قزل آلا «6 تا 8 ماه»
•    و برای ماهی کپور «8 ماه و بیشتر» است.

- متوسط وزن در زمان برداشت؛
•    ماهی قزل آلا «350 تا 400 گرم»
•    و ماهی کپور «800 تا 1000 گرم» می باشد.

همان طور که در جدول زیر مشاهده می شود، در سال 1388؛
o    قیمت تمام شده ماهی قزل آلا «22.000 ریال» و ماهی کپور «15.000 ریال» محاسبه شده است.
o    قیمت فروش ماهی قزل آلا «40.000 ریال» و ماهی کپور «30.000 ریال» می باشد.
در مجموع تولید ماهی قزل آلا و کپور، در استخرهای ذخیره، به بهره وری منابع آبی کمک کرده و سود اقتصادی مناسبی را برای کشاورزان به همراه دارد.






* توضیح: درآمدهای اعلام شده فوق، بر اساس نرخ تورم سالیانه، در هزینه ها و تقاضای خرید (عامل افزایش قیمت فروش در سال های مورد نظر) دارای تغییر خواهد بود.



چالش های پرورش ماهی در استخر های ذخیره آب کشاورزی
1.    آشنایی نبودن کشاورزان، با فن پرورش ماهی و دسترسی نداشتن به کارشناسان فن، از مهم ترین چالش هاست، که این موضوع، اهمیت ترویج فرهنگ آبزی پروری را نشان می دهد.
2.    چالش بعدی، باور نادرست کشاورزانی است که اقدام به اجرای سیستم های قطره ای و بارانی در اراضی خود کرده اند. این گروه از کشاورزان تصور می کنند پرورش ماهی، برای سیستم آبیاری نوین مشکل ایجاد می کند. باید یادآور شد که پرورش ماهی هیچ تأثیر منفی در سیستم آبیاری قطره ای و بارانی ندارد و فقط نیاز به شستشوی فیلترها را بیشتر می کند. "هرچند که در صنعت روز شیلات، فیلترهایی با توانایی بیشتر در حذف مواد (نسبت به فلیترهای آبیاری تحت فشار) وجود دارد که با نصب آن ها، این نگرانی رفع می شود".
3.    چالش سوم، هماهنگ کردن زمان پرورش ماهی با نظام آبیاری کشاورزی است. برای رفع نگرانی در این زمینه، باید در زمان شروع فصل کشاورزی و روشن شدن چاه -برای آبیاری مزرعه- اقدام به رهاسازی بچه ماهی کرد. وزن رها سازی باید به گونه ای تنظیم شود که قبل از شروع دوره خاموشی چاه، ماهی به وزن بازارپسندی رسیده و صید شود.

: تجارب پرورش دهندگان ماهی نشان می دهد                                                 بین اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار و پرورش ماهی در استخرهای ذخیره، تعارضی وجود ندارد

اقدامات لازم برای ماهی دارکردن استخرها ی ذخیره آب کشاورزی

- شستشو و تمیز کردن کامل استخر قبل از رها سازی ماهی
ـ نصب برج هواده یا ایجاد حالت ریزش آب در استخر، برای تأمین اکسیژن مورد نیاز ماهی قزل آلا
ـ نصب توری در محل ورودی و خروجی استخر

منبع آبی باید حداقل 10 لیتر در ثانیه آب داشته باشد. پیش بینی احتمال قطع آب بسیار ضروری است. لازم است برق اضطراری تأمین شود.

ـ تنظیم ارتفاع آب استخر (بالا آوردن خروجی استخر)70-50 سانتی‌متر
ـ فنس کشی پیرامون استخر، به منظور رعایت مسایل بهداشتی و امنیت تولید

کشاورزگرامی؛ در صورت مناسب بودن دما و کیفیت آب، بهتر است استخر ذخیره آب کشاورزی را دو منظوره احداث کنید.

مزایای اقتصادی پرورش ماهی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی:
* افزایش بهره وری منابع آبی
* تولید گوشت ماهی به عنوان غذای سلامتی
* ایجاد اشتغال، کمک به اقتصاد خانوار وکشور
* بهبود تولیدات زراعی و باغی از طریق غنی شدن آب کشاورزی

کشاورزگرامی برای احداث استخر دو منظوره (کشاورزی و پرورش ماهی) و یا اصلاح استخرهای ذخیره آب موجود، با کارشناسان رابط شیلات و اداره آب و خاک شهرستان مشورت کنید

با توجه به رشد جمعیت و نیاز مردم به غذا، آبزی پروری نه تنها یک فرصت، بلکه یک ضرورت است