راهنمای پرورش ماهی گرمابی

---

راهنمای پرورش ماهی گرمابی

آبزی پروری یا آکو آکا لچر عبارت است از پرورش انواع مختلف آبزیان جانوری و گیاهی در محیط های آبی می باشد.
همان گونه که کشاورزی عبارت است از تولید، عمل آوری و عرضه محصولات حاصله از کشت و زرع بر روی زمین، کشتاب ورزی نیز شامل تولید، عمل آوری و عرضه تولیدات غذایی حاصله در محیط های آبی است. به طور کلی می توان گفت که آبزی پروری شامل پرورش و تولید انواع آبزیان خوراکی، زینتی، دارویی و صنعتی در آبهای شور، نیمه شور، و شیرین است. معمولا به پرورش آبزیان در آب دریا آبزی پروری دریایی ( Mari culture ) گفته می شود.

اهمیت آبزی پروری
آبزی پروری یکی از ساده ترین و اقتصادی ترین راه های تولید پروتئین حیوانی است، زیرا:
1. می دانیم که به رغم وجود آب کافی در برخی از مناطق کشور، کیفیت زمین و خاک به گونه ای است که برای کشاورزی مناسب نیست. بهره گیری از بسیاری از این زمین ها، برای آبزی پروری، عملی است.
2. میزان تبدیل غذا به گوشت در آبزیان به مراتب بیشتر از سایر جانوران پرورشی است. آبزیان پرورشی جزء جانوران خونسرد هستند که درجه حرارت بدن آنها تابع گرمای محیط است و بر خلاف پرندگان و پستانداران، نیازی به صرف انرژی برای ثابت نگه داشتن درجه حرارت بدن خود ندارند. در واقع آبزیان در مقایسه با دام و طیور، مقدار بیشتری غذای مصرفی خود را می توانند تبدیل به گوشت کنند.
3. برخی از آبزیان پرورشی می توانند برای تامین نیازهای غذایی خود از مواد آلی پوسیده، مازاد غذایی انسان، و از همه مهمتر، تک سلولی های گیاهی و جانوران ریز آبی استفاده کنند. تولیدتک سلولیهای گیاهی (فیتوپلانکتونها)،وجانوران ریزآبی ( زئوپلانکتونها ) به راحتی از طریق دادن کود حیوانی یا کود آلی به آب انجام می گیرد.
4. بسیاری از منابع غذایی که در حال حاضر، به دلایلی نمی توانند مورد مصرف غذایی آبزیان یک منطقه قرار می گیرند، می توانند برای تولید برخی از آبزیان پرورشی مصرف شوند. برای مثال از پلانکتونهای گیاهی مناطق جزر و مدی دریاهای جنوب می توان برای پرورش انواع مناسب صدف های پرورشی استفاده کرد.
5. در بسیاری از موارد در پرورش آبزیان، می توان از آب به صورت عبوری استفاده کرد، بدون اینکه افت چشمگیری در میزان آن ایجاد شود. برای مثال برای پرورش انواع ماهی های سرد آبی مثل ماهی قزل آلا، از آب به صورت عبوری استفاده می شود و پس از گذشتن از کانال های پرورشی، می توان از آن برای کشاورزی استفاده کرد. بدیهی است که چنین آبی، با توجه به مواد غذایی که از طریق مواد دفعی ماهی ها به آن افزوده می شود، و یا مازاد مواد غذایی آن، برای کشاورزی مناسب تر است، اگر چه ممکن است برای مصارف انسانی و یا صنعتی نامناسب بوده و نیاز به پالایش داشته باشد.
6. میزان بهره برداری از آبزیان پرورشی در واحد سطح معمولا از تولیدات کشاورزی بیشتر است. در هر هکتار استخر آبزیان گرم آبی با توجه به مدیریت مناسب می توان سالانه 3 تا 8 تن برداشت نمود. برای ماهیان سرد آبی این مقدار ممکن است 10 تا 15 کیلوگرم در متر مربع باشد.
7. پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر پروتئین های حیوانی، پر ارزش تر ، مفید تر و قابل هضم تر ا ست.
8. بسیاری از منابع آبی وجود دارند که بلا استفاده مانده اند و از آنها می توان برای تولید ماهی یا سایر آبزیان استفاده کرد، بدون اینکه تغییر کمی یا کیفی چشمگیری در آنها به وجود آید. در سطح کشور به خصوص در استانهای شمالی تعداد آبگیرهایی که از آنها استفاده های غیر از برداشت آب برای کشاورزی صورت نمی گیرد فراوان اند.

هدفهای آبزی پروری
1- تولید و تامین قسمتی از نیازهای پروتئینی
2- باز سازی و افزایش ذخایر آبزیان ارزشمند دریایی و رودخانه ای
3- معرفی و جابجایی گونه های مناسب(آوردن گونه های مناسب پرورشی از سایر کشورها و یا نقل و انتقال گونه های موجود از محلی به محل دیگر برای پرورش )
4- تولید ماهی برای صید ورزشی (صید ماهی با قلاب)
5- تولید طعمه برای صیدهای تجارتی
6- تولید ماهی و سایر آبزیان برای نگهداری در آبزی گاهها (آکواریوم)
7- گرفتن مواد آلی موجود در آب فاضلاب ها پس از تصفیه آنها
8- تولید مواد دارویی
9- تولید مواد زینتی
10- تولید غذای زنده برای آبزیان پرورشی با ارزش

احتیاج به آبزی پروری
طبق برآورد سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی فائو (FAO) به طور میانگین، هر نفر در روز نیاز به 70 گرم پروتئین دارد که بایستی حدود 21 گرم آن از منابع حیوانی تامین شود. گوشت قرمز، گوشت سفید (شامل طیور و آبزیان)، و فرآورده های شیری تنها منابع تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان هستند.
غذای مورد نیاز انسان به طور طبیعی از 3 منبع تامین می شود. این منابع عبارتند از:
کشاورزی، دامپروری و صید. کشاورزی با توجه به محدود بودن زمین های مناسب و نبودن آب کافی به طور کلی محدود است و در نهایت توان افزایش آن همگام با افزایش جمعیت نیست. دامپروری هم به همین منوال است.
پس در آینده چگونه می توان شکم های گرسنه میلیاردها نفر جمعیت رو به ازدیاد زمین را سیر کرد ؟ بدیهی است که بشر می تواند با پیشرفت تکنولوژی، میزان تولید در واحد سطح را افزایش دهد، ولی به هر حال این افزایش ها، جوابگوی نیازها نخواهند بود.
در چند دهه اخیر انسان به این نتیجه رسیده است که کشتاب ورزی می تواند تا حدی چاره ساز باشد، زیرا با این روش می توان تولیدی فراتر از محصولات فعلی کشاورزی، دامپروری و صید را تامین کرد. همان گونه که قبلا اشاره شد، در کشتاب ورزی می توان از توانها و امکاناتی استفاده کرد که برای کشاورزی و دامپروری مناسب نیستند.
کشور ما با داشتن بیش از 2700 کیلومتر مرز آبی و منابع زیاد و قابل استفاده آبهای داخلی، که متاسفانه قسمت چشمگیری از آن بدون اینکه مورد بهره برداری قرار گیرد، از مرزها خارج می شود، می تواند جزء کشورهای مهم جهان در زمینه کشتاب ورزی باشد.جالب اینکه تولید آبزیان خوراکی در آبهای داخلی (آکو آکالچر)، و کشتاب ورزی دریایی می توانند در آینده ای نه چندان دور، با صید در دریاهای شمال و جنوب کشور، از نظر مقدار رقابت کنند.
کشتاب ورزی دریایی اگرچه تا کنون در ایران مورد توجه کافی قرار نگرفته است، آینده بسیار خوبی برای آن پیش بینی می شود. شرایط زیستی و امکانات مناسب موجود در سواحل شمالی و جنوبی کشور و همچنین امکان استفاده از روشهای پرورش ماهی در داخل آبهای ساحلی و حتی آبهای دور از ساحل به گونه ای است که بایستی بهترین برنامه ریزی ها برای بهره برداری هرچه بیشتر از این امکانات صورت گیرد. پرورش آبزیان دریایی علاوه بر اینکه باعث تامین قسمت چشمگیری از پروتئین حیوانی مورد نیاز می شود، به دلایل زیر دارای اهمیت و ارزش زیاد است:

1. ذخایر بسیاری از آبزیان دریایی، به ویژه ماهیان کف زی به مقدار زیادی کاهش یافته است و در برخی موارد هم در حال از بین رفتن است. برای جلوگیری از کاهش این ذخایر ارزشمند ملی و یا انقراض نسل آنها، بایستی از طریق تکثیر مصنوعی، تولید بچه ماهی، و رهاسازی آنها به آبهای طبیعی، اقدام های لازم صورت گیرد.
2. از طریق افزایش تولید و ایجاد مشاغل جدید،فشار صید کاسته می شود.
3. در سالهای اخیر هموطنان، آشنایی بیشتری با غذاهای دریایی پیدا کرده اند. با توجه به ارزش و اهمیت غذایی آن، مصرف سرانه ماهی هر سال افزایش می یابد (مصرف سرانه ماهی عبارت است از توزیع عادلانه صید سالانه بین جمعیت کشور و مقدار ماهی است که سالانه به هر نفر می رسد)
4. تقاضای خارجی برای خرید محصولات دریایی پرورشی زیاد است.
5. غذاهای دریایی، در مقایسه با گوشت قرمز و حتی آبزیان پرورشی آب شیرین دارای ارزش غذایی بالایی هستند.

اهمیت فرهنگی - اقتصادی کشتاب ورزی
انسان اولیه نیازهای غذایی خود را از طریق شکار و جمع آوری مواد غذایی اطراف خود تامین می کرد. بعدها صید ماهی نیز با وسایل اولیه آغاز شد. با گذشت زمان روش های بهتر و پیشرفته تری برای صید ابداع شد و انسان توانست حاصل صید خود را به گونه های مختلف فرآوری، و به مناطق مختلف ارسال کند. با افزایش جمعیت، نیازهای غذایی جوامع مختلف نیز افزایش می یافت. به همین دلیل انسان علاوه بر افزایش تولید کشاورزی و دامداری، همواره در تکاپوی یافتن منابع جدید ماهی و سایر آبزیان در دریاها بود.تا چند دهه قبل با توجه به اینکه هنوز روش های خیلی مدرن صید ماهی ابداع نشده بود، ذخایر دریاها را هیچ گونه خطری تهدید نمی کرد. کمی پس از کاربرد روش های پیشرفته صید، کارشناسان و دانشمندان متوجه شدند که اگر برنامه ریزی همه جانبه و محدودیت های منطقی در مورد صید جهانی به عمل نیاید، ذخایر دریاها ممکن است دستخوش تغییرات ناگواری شوند. بررسی های همه جانبه در این زمینه آغاز شد و قوانین جدید دریا، جایگزین قوانین قبلی برای صید در آبهای آزاد و آبهای زیر زمینی شد. اگرچه تکثیر و پرورش برخی از انواع آبزیان در این زمان در پاره ای از کشورها معمول بود، با وجود این تعداد گونه های پرورشی و مناطق تولید و مصرف آنها نسبتا محدود بود. با کاهش صید برخی از گونه های مهم تجارتی ، از جمله انواع ماهی آزاد، ماهی قزل آلا، مار ماهی، سیم دریایی و میگو، و عدم عرضه کافی آن به بازار مصرف ، توجه کارشناسان در بسیاری از مناطق جهان به امکان تکثیر و پرورش آنها معطوف شد.همین امر باعث پیشرفت کشتاب ورزی در مناطق مختلف جهان شد. بدیهی است با توجه به طبیعت کار و چگونگی اجرا، قوانین و مقررات مربوط به کشتاب ورزی در بیشتر موارد از نقطه نظر اقتصادی و به ویژه در کشورهای در حال توسعه، کشتاب ورزی با توجه به این هدفها انجام می گیرد:

1. خودکفایی هرچه بیشتر
2. تعادل تجارت ملی و بین المللی
3. کسب ارز بیشتر
4. ایجاد کار به ویژه در مناطق روستایی
5. بهبود تغذیه مردم
6. افزایش درآمد

 

گروه های عمده آبزیان پرورشی
به طور کلی آبزیان پرورشی در مرحله اول به دو گروه عمده گیاهان و جانوران آبزی تقسیم می شوند.

گیاهان آبزی پرورشی
گیاهان آبزی خود به دو زیر گروه گیاهان تک سلولی یا فیتوپلانکتون ها، و گیاهان پر سلولی یا جلبک ها تقسیم می شوند.همان گونه که قبلا نیز اشاره شد، پرورش گیاهان آبزی تنها از چند دهه قبل آغاز شده است.ظاهرا پرورش گیاهان پر سلولی زودتر از گیاهان تک سلولی شروع شده است.
از گیاهان تک سلولی پرورشی عمدتا برای تغذیه نوزاد سخت پوستان، نرم تنان، و ماهی ها استفاده می شود. نوزاد سخت پوستان و بیشتر گونه های ماهی های پرورشی، تغذیه از محیط خارج را با خوردن فیتوپلانکتون ها آغاز میکنند. برخی از این نوزادان به اندازه ای کوچک هستند که در مراحل اولیه تغذیه چیزی جز گیاهان تک سلولی را نمی توانند بخورند. حتی زئوپلانکتون ها یا جانوران ریز شناور در آب نیز برای آنها درشت هستند. در کارگاه های تکثیر و پرورش سخت پوستان و نرم تنان، پرورش فیتوپلانکتون ها در درجه اول اهمیت قرار دارد.
امروزه پرورش گیاهان تک سلولی به طور متراکم، در سطوح بزرگ، و برای تولید انبوه این گیاهان انجام می گیرد. تولیدات حاصله را پس از خشک کردن به مصرف تغذیه آبزیان می رسانند و یا برای تهیه مواد غذایی، دارویی و بهداشتی مورد نیاز انسان به کار می برند.
پرورش گیاهان پر سلولی یا جلبک ها ی آبی نیز در برخی از کشورها به صورت انبوه انجام می گیرد. در کشورهای آسیای جنوب شرقی و خاور دور از این گیاهان برای تهیه غذا، تولید مواد دارویی و زینتی و نیز خوراک دام استفاده می شود.آگار که برای تهیه محیط کشت میکروبی مورد استفاده قرار می گیرد، و نیز آلجینات که برای قالب گیری دندان در دندان پزشکی مصرف می شود، از گیاهان دریایی درست می شوند. در ساختن بسیاری از انواع شامپوها،صابونهاوسایرموادبهداشتی نیزازگیاهان آبزی استفاده میشود.

جانوران آبزی پرورشی
الف: تقسیم بندی تجارتی
ب: تقسیم بندی اکو لوژیک یا بوم شناسی
ج: تقسیم بندی از نظر شوری آب
د: تقسیم بندی از نظر تحمل شوری آب
ه: تقسیم بندی از نظر نوع مصرف

الف - تقسیم بندی تجارتی:
از نقطه نظر ساختار بدن، آبزیان پرورشی به دو گروه بزرگ آبزیان باله دار که شامل تمامی ماهی های پرورشی است، و آبزیان پوسته دار یا صدف دار شامل تمامی سخت پوستان و نرم تنان تقسیم می شوند. کفه نرم تنان، و پوست سخت و کیتینی سخت پوستان را به طور کلی پوشش سخت می گویند. بنابراین انواع ماهی های پرورشی جزء باله داران پرورشی، و انواع میگو، شاه میگو (لابستر)، خرچنگ، صدف های خوراکی، صدف های مروارید ساز و حلزون ها، از نقطه نظر تقسیم بندی تجارتی جزء آبزیان صدف دار هستند.

ب - تقسیم بندی اکولوژیک یا بوم شناسی:
از نقطه نظر شرایط زیست محیطی به ویژه درجه حرارت محیط که عامل بسیار مهم و موثری در پرورش و تولید انواع مختلف آبزیان است، آبزیان پرورشی را به دو گروه عمده سرد آبی و گرم آبی تقسیم می کنند.

1. آبزیان سرد آبی: آبزیان پرورشی سرد آبی آن گروه از آبزیان هستند که درجه حرارت مناسب برای پرورش آنها بین 10تا18 درجه سانتیگراد است. برای اینکه در این آبزیان تولید گامتهای جنسی (تخمک و اسپرماتوزوئید) به خوبی صورت می گیرد، در طول فصل سرد، بایستی درجه حرارت محیط زیست آنها، به حداقل 8 درجه سانتیگراد پایین رود. برای مثال در کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا که یکی از انواع آبزیان سرد آبی است، اگر درجه حرارت آب در زمستان به 8 درجه سانتیگراد یا کمتر نرسد، رشد و نمو تخم به خوبی انجام نمی گیرد. اگر گرمای آب در طول سال از 12 درجه سانتیگراد کمتر نباشد، اصولا تخم قابل تکثیر تولید نمی شود.
درجه حرارت مناسب، برای رشد اقتصادی ماهی قزل آلای رنگین کمان 17 درجه سانتیگراد است. در این گرما، ماهی قزل آلا حداکثر رشد و سود دهی را خواهد داشت. اگر درجه حرارت آب تا 20 درجه افزایش یابد، به شرطی که اکسیژن کافی در دسترس ماهی باشد، رشد و نمو آن در حد نسبتا مطلوب ادامه می یابد.
انواع سخت پوستان و صدف های پرورشی سرد آبی نیز وجود دارند، ولی عمدتا پرورش انواع گرم آبی آنها در سطح جهان رواج یافته است. بسیاری از گونه های صدف های پرورشی نیز وجود دارند که امکان پرورش آنها، هم در آبهای سرد وهم در آبهای گرم وجود دارد. بدیهی است رشد و نمو این صدف ها در آبهای گرمتر سریع تر، و ارائه به بازار آنها زودتر انجام می گیرد.

2. آبزیان گرم آبی: آبزیان گرم آبی به آن دسته از آبزیان گفته می شود که بهترین رشد و نمو آنها در گرمای تقریبی آب 25 درجه سانتیگراد صورت می گیرد. بدیهی است این آبزیان می توانند درجه حرارت آب را تا 30 درجه سانتیگراد تحمل و به خوبی رشد و نمو کنند، مشروط بر این که اکسیژن محلول در آب از7 میلی گرم در لیتر کمترنباشد.
از نظر اقتصادی بهترین گرمای آب برای رشد و نمو هرچه بیشتر انواع کپور ماهیان پرورشی، حرارت 25 درجه سانتیگراد است، ولی از نظر فعل و انفعالات زیستی، بهترین درجه حرارت برای این دسته ماهیها 22 درجه سانتیگراد می باشد.
ماهی های گرم آبی عمدتا وقتی گرمای آب به حدود 20 درجه سانتیگراد می رسد، شروع به تخم ریزی می کنند. مناسب ترین گرما برای تخم ریزی، رشد و نمو جنین و نیز تولید لارو و بچه ماهی مناسب، حدود 22تا 24 درجه سانتی گراد است، هرچه درجه حرارت از این حد بالاتر رود، سرعت رشد و نمو جنین و نوزاد تندتر می شود. و در نتیجه احتمال ایجاد نوزاد های ناقص، و بالا رفتن درصد مرگ و میر آنها افزایش می یابد. در گرمای کمتر از 22تا 24 درجه سانتیگراد، سرعت رشد و نمو جنینی و نوزادی کندتر است. اگر آب خیلی سرد تر از حد مطلوب باشد، باز هم درصد مرگ و میر جنین و نوزاد ها زیادتر می شود.
کلیه میگوها، صدف ها و ماهی های قابل پرورش آبهای خلیج فارس و دریای عمان جزء آبزیان پرورشی گرم آبی تقسیم بندی می شوند.

ج - تقسیم بندی از نظر شوری آب:
آبزیان پرورشی بدون توجه به انواع تجارتی و درجه حرارت مناسب رشد و نمو آنها، از نظر شوری مناسب آب معمولا به 2 گروه تقسیم می شوند:

1. آبزیان آبهای شیرین: آبزیان آب شیرین به گروهی از آبزیان پرورشی گفته می شود که مراحل رشد و نمو و تولید مثل آنها منحصرا در آب شیرین آنجام می گیرد. انواع کپور ماهیان چینی (کپور معمولی، کپور نقره ای، کپور علف خوار و کپور سرگنده)، انواع ماهی های قزل آلای پرورشی، خرچنگ آب شیرین، خرچنگ مرداب انزلی، و انواع صدف ها و حلزون های پرورشی آب شیرین جزء این گروه به حساب می آیند.
برخی از این آبزیان منحصرا با زندگی در آب شیرین سازش یافته اند و تنها می توانند نوسانات بسیار کم شوری آب را تحمل کنند. برای مثال ماهی کپور علف خوار، کپور نقره ای و کپور سر گنده فقط می توانند آبهای شوری را تحمل کنند که نوشیدن آنها برای انسان غیر ممکن نباشد. در صورتی که ماهی های کپور معمولی و قزل آلا قادر هستند آبهای نسبتا شور را که نمک آنها 10 تا 17 در هزار باشد تحمل و رشد و نمو کنند. شوری آب دریای مازندران 13 قسمت در هزار و شوری آب اقیانوس ها 35 در هزار است. یعنی در هر کیلوگرم (لیتر) آب دریای مازندران 13 گرم انواع نمک، و در هر کیلوگرم آب اقیانوس ها، 35 گرم نمک وجود دارد. کپور معمولی به خوبی در آب دریای مازندران رشد و نمو می کند ولی تخم ریزی آن حتما بایستی در آب شیرین صورت گیرد. برخی از انواع آبزیان آب شیرین هم به مرور به زندگی در آب شور عادت کرده اند و می توانند کلیه مراحل زندگی را در آبهای دریای مازندران ایجاد کند.

2 آبزیان آبهای شور: آبزیان آبهای شور به آبزیانی گفته می شود که مراحل رشد و نمو آنها در آب شور دریاها انجام گیرد. این آبزیان به طور کلی به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:

1- آبزیان دریایی: آبزیان دریایی به آن دسته از آبزیان گفته می شود که تمامی چرخه زیستی آنها در دریا انجام می گیرد. این ماهی ها برای تخم ریزی نیاز به مهاجرت به رود خانه های آب شیرین ندارند. ماهی کفال دریای مازندران، شوریده و هامور خلیج فارس و شاه میگوی دریای عمان جزء این گروه به حساب می آیند.
2- آبزیان مهاجر: این گروه از آبزیان قسمت عمده ای از دوره رشد و نمو خود را در آب شور دریا می گذرانند و هنگام تخم ریزی به رودخانه های آب شیرین مهاجرت می کنند. انواع تاس ماهیان یا ماهیان خاویاری، ماهی سفید و ماهی آزاد دریای مازندران جزء این گروه به حساب می آیند که به آنها ماهی های کوچ کننده یا مهاجر می گویند. به آبزیانی که از دریا برای تخم ریزی به رود خانه می آیند آبزیان رود کوچ یا آنادروم می گویند. برخی از آبزیان نیز در آب شیرین زندگی می کنند ولی برای تخم ریزی به دریا مهاجرت می کنند. مارماهی برای تخم ریزی به دریا، و میگوی درشت آب شیرین برای تخم ریزی به مصب رودخانه، جایی که آب شور و شیرین مخلوط می شود و می رود. به این دسته از آبزیان دریا کوچ یا کاتادروم می گویند.

د- تقسیم بندی از نظر تحمل شوری آب:
از نظر تحمل میزان شوری آب نیز آبزیان به دو دسته تقسیم می شوند:
دسته اول ماهیها و دیگر آبزیانی هستند که تنها می توانند تغییرات محدود شوری آب را تحمل کنند. اگر میزان نوسانها و تغییرات شوری زیاد باشد، این آبزیان از بین می روند. بین آبزیان پرورشی، ماهی کپور معمولی، قزل آلا و ماهی کفال می توانند نوسان های زیاد شوری را تحمل کنند. به این دسته از آبزیان یوری های لین می گویند. ماهی کفال را می توان در آب شیرین، نیمه شور و شور پرورش داد. به آبزیانی که تنها می توانند نوسان های محدود شوری را تحمل کنند استنوهای لین گویند. از آبزیان پرورشی وابسته به این دسته می توان ماهی های علف خوار (آمور) و کیور نقره ای را نام برد.

ه – تقسیم بندی از نظر نوع مصرف:
از نظر مصرف انسانی نیز آبزیان پرورشی رامی توان به 6 دسته تقسیم بندی کرد:
1. آبزیان خوراکی: به کلیه ماهیها، نرم تنان، سخت پوستان و گیاهان آبزی که به منظور مصرف غذایی برای انسان پرورش داده می شوند، آبزیان خوراکی گفته می شود.
2. آبزیان زینتی: به آن دسته از آبزیان که به منظور استفاده زینتی پرورش داده می شوند، آبزیان زینتی گفته می شود. ماهی های آکواریومی، صدف های مروارید ساز و مرجان ها از این گروه هستند.
3. آبزیان دارویی و بهداشتی: به کلیه آبزیانی که به منظور استفاده های دارویی یا بهداشتی پرورش داده می شوند، آبزیان پرورشی دارویی گفته می شود. برخی از انواع گیاهان آبزی برای مصارف دارویی مانند تهیه آگار برای ایجاد محیطهای کشت میکروبی، تهیه مواد اولیه قالب گیری در دندانپزشکی و مصرف در تهیه شامپو، صابون و سایر مواد بهداشتی پرورش داده می شوند.
4. آبزیان غذایی: پرورش گروه عمده ای از آبزیان آبهای شیرین و شور، به منظور تولید غذا برای پرورش آبزیان خوراکی، انجام می گیرد. انواع غذاهای زنده مانند انواع تک سلولی های گیاهی، آغازیان، کک آبی یا دافنی (خاکشیر)، گوشوارک یا آرتمیا، انواع ماهی های ریز و...در این گروه قرار دارند.
5. تولید طعمه: پرورش انواع ماهی، خرچنگ و برخی از نرم تنان به منظور تهیه طعمه برای صید های تجارتی و یا صید های ورزشی متداول است.
6. تولید نوزاد و بچه انواع آبزیان تجارتی: این تولید به منظور افزایش ذخایر طبیعی کاهش یافته، و کمک به تولید مثل طبیعی، در مواردی که به دلیل عوامل طبیعی یا انسانی میزان تولیدمثل وافزایش ذخایرازطریق طبیعی محدوداست، صورت می گیرد. سالانه میلیون ها عدد بچه ماهی سفید، انواع ماهیان خاویاری، ماهی آزاد و ماهی های سوف، سیم، کلمه و کپور توسط شیلات ایران تولید و برای این منظور در دریای مازندران رها می شود.

آبزیان پرورشی کشور
در حال حاضر، ماهی ها، عمده ترین آبزیان پرورشی کشور را تشکیل می دهند؛ اگرچه در چند سال اخیر اقداماتی برای پرورش انواع میگوهای پرورشی، و نیز پرورش برخی از انواع صدف ها به عمل آمده است.

 

ردیف	نام آبزی	گروه	وضعیت پرورش فعلی
1	ماهی کپور معمولی	گرم آبی	در حال پرورش
2	ماهی کپور علف خوار	گرم آبی	در حال پرورش
3	ماهی کپور نقره ای	گرم آبی	در حال پرورش
4	ماهی کپور سرگنده	گرم آبی	در حال پرورش
5	ماهی کفال	گرم آبی	در حال بررسی و پرورش
6	ماهی سفید 1	گرم آبی – سرد آبی	در حال بررسی و پرورش
7	ماهی های خاویاری 2	گرم آبی – سرد آبی	در حال بررسی
8	ماهی بنی	گرم آبی	در حال بررسی
9	ماهی شیربت	گرم آبی	در حال بررسی
10	ماهی قزل آلای رنگین کمان	سرد آبی	در حال پرورش
11	میگوی بزرگ آب شیرین	گرم آبی	در حال بررسی
12	میگوی بزرگ ببری	گرم آبی	در حال بررسی
13	میگوی ببری سبز خلیج فارس	گرم آبی	در حال بررسی و پرورش
14	صدف مروارید	گرم آبی	در حال پرورش

 

گونه های پرورش کپورماهیان

- کپور معمولی COMMON CARP
نام لاتین: Cyprinus carpio
ماهی کپور پرورشی همه چیز خوار و به طور کلی کفزی خوارمی باشد.در سال اول پرورش (بهار و تابستان) از پلانکتونهای جانوری تغذیه می نمایند ولی به تدریج به تغذیه جانوران کفزی می پردازد غذای طبیعی این ماهی لارو حشرات ، نرم تنان کفزی و در اواخرسال دوم پرورش (پائیز) مقداری غذای گیاهی نیز مصرف مینمایند.
این ماهی از غذای دستی شامل سبوسها ، غلات و کنجاله ها نیز به آسانی استقبال میکند و به ماهی اهلی شده معروف است و در آبهای شیرین و نسبتا گرم زندگی می کند در مناطق معتدله در سن دو سالگی به بلوغ جنسی می رسد و در شرایط مناسب تغذیه ای در این سن به وزن 1 الی 5/1 کیلو گرم می رسد .
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازاء هر کیلو گرم وزن ماهی ماده) 100000 الی 200000 عدد است و هر کیلو گرم تخم این ماهی به 700000 الی 1000000 عدد بالغ می گردد.
زمان تخم ریزی در بهار و اوایل تابستان است ، تخم ریزی به صورت دسته جمعی و در سنین و اندازه های مختلف صورت می گیرد . جایکاه تخم ریزی طبیعی این ماهی ها در زمین های تازه به زیر آب رفته و پوشیده از بسترهای گیاهی است .
تخم ها چسبنده اند و ثابت در مناطق تخم ریزی قرار می گیرند . مدت خارج شدن لارو از تخمها 4-3 روز به طول می انجامد. در دمای 22-18 درجه سانتی گراد اندازه لاروها در بدو شروع تغذیه 7-6 میلی متر است .
بدلیل رشد سریع ، امکان تکثیر مصنوعی و تغذیه و نگهداری بصورت متراکم و دارا بودن مقاومت بالا در مقابل عوامل فیزیکی و شیمیائی آب از جمله مهمترین ماهیان پرورشی جهان است در سال 1990 میلادی از کل تولید ماهیان پرورشی جهان که بالغ بر000/338/8 تن بوده ماهی کپور معمولی 726/112/1 تن را به خود اختصاص داده است.
 

2- کپور نقره ای (ماهی فیتوفاگ - آزاد پرورشی) SILVER CARP
نام لاتین: Hipophthalmichthys molitrix
این ماهی ها بطور کلی از پلانگتونهای گیاهی (گیاهان میکروسکپی) تغذیه می نماید . در بدو امر از پلانکتونهای جانوری نیز تغذیه میکند .
جایگاه اصلی این ماهی در سیبری و چین (رودخانه آمور) می باشد ولی بدلیل رشد سریع، زندگی گله پذیری، امکان تکثیر مصنوعی و کیفیت مطلوب گوشت بعنوان مطلوب ترین ماهی پرورشی جهان معرفی و در تمام جهان تکثیر و پرورش داده میشود.
در مناطق گرمسیر و معتدل ماهی نر در سن دو سالگی و ماهی ماده در سن سه سالگی بالغ می شود و در این سن و در شرایط تغذیه مطلوب وزن این ماهی 3-2 کیلوگرم خواهد شد.
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازا هر کیلوگرم وزن ماهی ماده) 60،000 الی 80،000 عدد است و تعدادتخم به ازای هر کیلوگرم وزن تخم 800،000 تا 900،000 می باشد .
تخم ریزی در شرایط طبیعی به صورت دسته جمعی و در آبهای دارای جریان (رودخانه) صورت می گیرد تخمها غیر چسبنده و شناور هستند . تخمها پس از خارج شدن از بدن ماهی آب جذب کرده و به 5-4 برابر وزن خود می رسند (به قطر 7/3 الی 3/5 میلی متر) لارو ها بعذ از 5/1 الی 2 روز از تخم خارج می شوند و پس از 4-3 روز شروع به تغذیه می نمایند.
ماهی فیتوفاگ بدلیل مرغوبیت گوشت، زندگی گله پذیری امکان تکثیر طبیعی و ... از کل تولید ماهیان پرورشی جهان 000/338/8 تن است 262/515/1 تن را در سال 1990 میلادی به خود اختصاص داده است.
 

 

3- کپور سرگنده BIG HEAD
نام لاتین : Aristichthys nobilis
این ماهی در بدو امر از پلانکتونهای جانوری (جانوران میکروسکپی) تغذیه می نماید و به مرور همراه با پلانکتونهای جانوری درشت از پلانکتونهای گیاهی درشت نیز تغذیه می نماید.
جایگاه اصلی زندگی این ماهی در سیبری و چین (رودخانه آمور) بوده ولی بدلیل کیفیت بسیار مرغوب گوشت ، رشد بسیار سریع، امکان تکثیر مصنوعی و قابلیت گله پذیری در کلیه استخرها و منابع آبی پرورشی جهان گسترده شده است، در مناطق گرمسیر و معتدل سن بلوغ جنسی این ماهی در نوع نر 4-3 ساله و در نوع ماده آن 5-4 ساله می باشد.
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازا هر کیلوگرم وزن ماهی ماده) 50،000 تا 60،000 عدد است و تعدادتخم در هر کیلوگرم از آن 600،000 تا 800،000 عدد می باشد .
تخم ریزی در شرایط طبیعی به صورت دسته جمعی در آبهای دارای جریان (رودخانه) صورت می گیرد و تخمها پس از خروج از بدن ماهی به سرعت آب جذب کرده و متورم و شناور می شوند .
لارو ها پس از 5/1تا 2 روز از تخم خارج می شوند وپس از 4-3 روز شروع به تغذیه می نمایند .
ماهی سرگنده بدلیل رشد زیاد ، مرغوبیت گوشت و امکان تکثیر مصنوعی از جمله ماهیان پرورشی مطلوب جهان به شمار میرود. در سال 1990 میلادی از کل تولید 000/400/31 تن ماهی سرگنده 1.611.000تن را به خود اختصاص داده است.
 

 

4- ماهی آمور یا سفید پرورشی GRASS CARP

نام لاتین : Ctenopharyngodon idella
این ماهی در بدو امر از پلانکتونهای جانوری و سپس گیاهی و جلبکهای ریسه ای تغذیه کرده و بصورت مرور از گیاهان آلی نیز استفاده می کند .
جایگاه اصلی زندگی این ماهی در سیبری و چین (رودخانه آمور) بوده ولی بدلیل کیفیت بسیار مرغوب گوشت ، رشد بسیار سریع و امکان علوفه زدایی کانالها و رودخانه ها بصورت بیو لوژیک در تمامی جهان پخش و انتشار یافته است .
در مناطق گرمسیر و معتدل ماهی نر در سن 3-2 سالگی و ماهی ماده در سن4-3 سالگی بالغ می شود و در این سن و در شرایط تغذیه مطلوب وزن این ماهی به 3 الی 4 کیلوگرم می رسد.
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازا هر کیلوگرم وزن ماهی ماده) 60،000 الی 80،000 عدد است و تعداد تخم به ازای هر کیلوگرم وزن تخم 9/0 تا 1/1 میلیون عدد است.
تخم ریزی در شرایط طبیعی به صورت دسته جمعی و در آبهای دارای جریان (رودخانه) صورت می گیرد تخمها غیر چسبنده و پس از خروج از بدن ماهی 5-4 برابر به قطرشان افزوده می شود و در آب شناور خواهند بود.
خروج لارو از تخمها پس از 5/1 تا 2 روز صورت می گیرد و لارو ها پس از 4-3 روز شروع به تغذیه می نمایند.
ماهی آمور به دلیل مرغوبیت گوشت ، رشد سریع، امکان تکثیر مصنوعی و تغذیه با علوفه دستی از جمله ماهیان پرورشی صدرنشین محسوب می شود. در سال 1990 میلادی از کل تولید جهان 8.338.000 تن ماهی پرورشی 050/047/1 تن متعلق به ماهی آمور بوده است.
 

 

 

 نیازهای زیستی کپور ماهیان
الف- آب
مهمترین نیاز زیستی کپور ماهیان آب است که ازمنابع مختلفی نظیر چاه،چشمه،رودخانه وقنات تامین می شود.آب مورد استفاده برای پرورش درطول دوره باید از کیفیت مناسبی برخوردار باشد،ضمن این که به ازای هر هکتار سه تا پنج لیتر در ثانیه آب لازم است.

ب- اکسیژن محلول
آب ورودی استخر باید از میزان اکسیژن مناسبی بر خوردار باشد.بهترین مقدار اکسیژن محلول در آب پنج تا شش میلی گرم در لیتر است ومقدار آن نباید از دو میلی گرم در لیتر کمتر شود.
 

ج- درجه حرارت
دمای مناسب آب برای پرورش کپور ماهیان18 تا25 درجه سانتی گراد است ونباید حداکثر از 30درجه سانتی گراد تجاوز کند. بیهی است هر چه درجه حرارت آب استخر در طول دوره پرورش به دمای 25 درجه سانتی گراد نزدیکتر باشد،طول دوره کوتاه تر خواهد بود وماهی ها زودتر به وزن مورد نظر خواهند رسید.

د- (اسیدیته)PH
اسیدیته آب دردامنه هفت تا هشت برای کپور ماهیان مطلوب است.

ح- سختی
بهتر است میزان سختی آب برای پرورش ماهی در حدود 100تا3000 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم باشد.

و- خاک
زمین مورد استفاده برای استخرهای پرورش کپور ماهیان خاکی است وباید از بافت مناسبی به این منظور برخوردار باشد.این مهم در فصل آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت.

مکان یابی
با توجه به این که سرمایه اصلی احداث کارگاه ماهیان گرم آبی،مکان مورد نظر است،بنا بر این باید برای انتخاب محل احداث کارگاه دقت زیادی به کار برد تا در آینده مشکلی متوجه سرمایه گذار نشود. برای این منظور مکان مورد نظر از ابعاد مختلفی مورد برسی قرار می گیرد که به شرح آن می پردازیم.

۱-پستی وبلندی
محل مورد نظر باید از وضعیت توپوگرافی مناسبی برخوردار باشد تا از هزینه های خاکبرداری وتسطیح تا حد امکان کاسته شود،ضمن این که به گونه ای قرار گرفته باشد که آب بر روی آنها سوار باشد وپروخالی کردن استخرها به راحتی از طریق ثقل صورت گیرد.شکل هندسی زمین مورد نظر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا طراحی استخرها،کانال ها وتاسیسات در آنها به راحتی صورت پذیرد.

۲- بافت خاک
بافت خاک محل مورد نظر باید به گونه ای باشد که قدرت نگهداری آب را در حد مناسبی داشته باشد،چرا که درغیر این صورت آب استخرها مدام کاهش پیدا می کند واحتیاج به آب ورودی زیادی خواهد داشت.البته زمینهایی راکه قدرت نگهدارندگی آب درآنها کمی پایین است،می توان با اضافه کردن مقداری خاک رس اصلاح کرد.خاک مناست برای این منظورباید دارای حداقل 25 درصد خاک رس باشد.

۳- اقلیم منطقه
آب وهوا به عنوان یکی از عوامل اساسی در زمینه پرورش ماهیان گرم آبی است واین ذسته از ماهیان به آب وهوای معتدل تا گرم عادت دارند،بنا بر این منطقه مورد نظر باید درجه حرارتی درحدود 17تا25درجه سانتی گراد داشته باشد.هر چند این دسته از ماهیان (بخصوص کپور معمولی)از مقاومت بالایی ذز بابر کاهش یا افزایش دما برخوردارند،اماباید به این نکته توجه کرد که سوددهی در امر پرورش زمانی حاصل می شود که ماهیها از بالاترین سرعت رشد برخوردار باشند که این کار مستلزم وجود شرایط اقلیمی مناسب است.(رشددرمحدوده دمایی بالاتراز 25درجه وپایین تراز18 درجه نیز صورت می گیرد که کند است وشرایط اپتیمم برای پرورش نیست). همچنین باید توجه کرد که در منطقه مورد نظر تعداد روزهای آفتابی بالا باشد چرا که نور خورشید یکی از عوامل مهم در حاصلخیزی استخرهاست.

۴- منبع آبی
از دیگر عاملهای اساسی در انتخاب محل مورد نظر است. منبع آبی می تواند رودخانه،چشمه،چاه وقنات وغیره باشد.در این زمینه باید توجه کرد که منبع آبی مورد نظر دائمی ونوساناتش چندان زیاد نباشد. معمولا ظرفیت کارگاه رابر اساس پایین ترین مقدار آب ورودی به کارگاه طراحی می کنند،همچنین باید توجه کرد که منبع آبی مورد نظر فاصله زیادی از محل احداث کارگاه نداشته باشد.

۵- امکانات وارتباطات
مکان مورد نظر باید ازامکاناتی نظیر آب بهداشتی ،برق وتلفن برخوردار باشد،همچنین به راههای ارتباطی اصلی دسترسی داشته باشد تا بتوان به راحتی برای خرید بچه ماهی،غذاودر طول دوره پرورشی تردد کرد.
دوری از منابع آلوده کننده نظیر کارخانجات صنعتی وشیمیایی،دامپروری های بزرگ،باغها وزمین های کشاورزی که امکان آلودگی دارند نیز از عوامل مهم در مکان یابی است.


احداث استخرهای پرورشی ماهیان گرم آبی

پس از اینکه مکان مورد نظر جهت احداث کارگاه فراهم شد،باید به انجام سه کار اساسی دراین زمینه پرداخت:
الف) مشخص ساختن نوع سیستم پرورشی از لحاظ تراکم(متراکم،نیمه متراکم،فوق تراکم).
ب) مشخص کردن ظرفیت کارگاه براساس مقدار آب ورودی ونوع سیستم پرورشی.
ج) طراحی وبرنامه ریزی کارگاه پرورشی وتاسیسات جنبی آن با توجه به موارد یاد شده وسرمایه.

از انجا که انتخاب هر یک از سیستمهای پرورشی ومقدار ظرفیت کارگاه به شکل ونوع استخرهای پرورشی بستگی چندانی ندارند،لذا چگونگی طراحی وساخت یکی از این استخرها در پی می اید.استخرهای پرورشی ماهیان گرم آبی معمولا مستطیلی شکل هستند ومساحتی برابر نیم تا پنج هکتار را دربر می گیرند،اما مناسب ترین اندازه برای ساخت این نوع استخر ها،استخرهای یک هکتاری است .کنترل این گونه از استخر ها راحت تر است و عملیات غذا دهی، کود دهی،سم پاشی،صید،نمونه برداری،کنترل رشد ماهیها در آن ساده تر صورت می گیرد.عمق این استخرها در شرایط گرم ومعتدل 5/1 تا 2 متر در نظر گرفته می شود ودارای شیب طولی1:200هستند،ضمن اینکه یک شیب عرضی از دیوار تا وسط استخرنیز دارند. دیواره ی استخرها مقطعی ذوذنقه ای شکل دارد وازآن جا که فشار آب را تحمل میکند ،ساخت آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

روش کار:
همان طور که میدانیم پرورش ماهیان گرم آبی هما نند عملیا ت کشاورزی نیاز به بستر حا صلخیزی دارد. برای ساخت دیواره های استخر،ابتدا محل ساخت دیواره های استخر را به عمق یک متر گود
برداری می کنند، سپس کانال به وجود آمده را توسط سنگ وچوب پر مکنند تا دیوارها از پی محکمی برخوردار شوند.سپس روی کانال خاک می ریزند وآن را می کوبند.این عملیات باید با حوصله صورت گیرد.برای این کار ابتدا به میزان 20 سانتی متر خاک ریزی می شود و بعد ازآب پاشی روی خاک دیوار،آن را میکوبند.خاک مورد نیاز برای ساخت دیواره نیز از کف استخر تا مین میشود.این عمل آن قدر تکرار می شود تا ساخت دیواره ی استخر با شیب 5/1 :1 به اتمام برسد. مرحله ی بعدی در ساخت استخر که بسیار حا ئز اهمیت است، طراحی و ساخت ورودی و خروجی استخر است. برای ساخت دریچه ورودی آب معمو لا از یک لوله ی فلزی یا بتو نی با قطر مناسب در بالای دیوار ه ی استخر استفاده می شود که این لوله یک شیر فلکه دارد.در زیر محل ورود آب از لوله به استخر نیز یک جعبه ثابت با کف توری قرار دارد که از ورود ماهیان هرز ،جانوران مضر مو جود در آب، آشغال واجسام درشت جلو گیری می کند.
دریچه ی خروجی استخر (مانک) از جنس بتن(بتن مسلح یا همراه آجر)است که کف و سه دیواره دارد وبرای محکم شدن و استقرارش در دیواره ی استخر زوایدی در پهلو هایش دارد.
دیواره های عمودی مانک که دیواره ی استخر را قطع می کنند،سه ردیف شیار دارند. این شیارها روبه روی یکدیگر واقعند وهر یک کاربردی مخصوص به خود را دارند.
شیار اول رو به استخر است وشامل یک صفحه توری با قاب فلزی یا چوبی است که از خروج ماهیان موجود دراستخر جلو گیری می کند،با چند تخته چوبی به اندازه دوشیار.در شیار دوم وسوم شاندورهای چوبی قرار دارند که معمولا فضای بین آنها توسط پهن پر شده است واز نفوذ آب به خارج از استخر جلو گیری می کند.اگر بخواهیم آب از کف استخر تخلیه شود،توری را در پایین شیار اول قرار می دهیم وتخته ها را روی آن می گزاریم واگر بخواهیم آب از سطح تخلیه شود ،قاب توری را برروی تخته های شیار اول قرار می دهیم،بطوری که اگر سطح آب استخر بالا بیاید از این شاندور ها سر ریز می شود ودر طرف دیگر آنهامی ریزد(جلوی دیواره سوم مانک که موازی با دیواره استخر است)

دیواره سوم مانک لولهای در بخش پایینی خود دارد که آب سرریز شده از این محل را به خارج از استخر هدایت می کند.نکته قابل توجه این که ساخت این سازه باید با دقت کافی ومصالح مناسب صورت گیرد تااز استحکام لازم برخوردار باشد.
از آنجا که همواره بین منبع آبی مورد نظر واستخرهای پرورشی فاصله ای وجود دارد وآب مورد نظر باید به طریقی از منبع آبی به استخرها انتقال یابد،به این منظور کانالهای انتقال آب احداث میشود.این کانال هامعمولا از جنس بتن هستند ومقطعی ذوذنقه ای دارند.ساخت این کانالها از هدر رفتن آب وآلوگی آن جلوگیری می کند وبه منظور آبرسانی وزهکشی می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

استخرهای احداثی مورد استفاده برای کپور ماهیان چینی خود شامل دو دسته اند:
الف)استخرهای بچه ماهی که معمولا ابعادی بین100 تا2000 متر مربع دارند که برای پرورش نوزادها وبچه ماهیان یک ماهه تا انگشت قد مورد استفاده قرار می گیرند.
ب)استخرهای پرورشی که عمده ترین استخرها هستند وبرای پرورش ماهیان انگشت قد تا بازاری مورد استفاده قرار می گیرند وابعاد مطلوب آنها یک هکتار است.

آماده سازی استخرهای پرورشی قبل از ماهی دار کردن
به طور کلی استخرهای پرورشی برای بار اول یا چندم مورد استفاده قرار می گیرند که آماده سازی استخرهای چند بار مصرف شامل مراحل بیشتری است که شرح آن در پی می آید.
برای آماده سازی این دسته از استخرها ابتدا آنها را خشک می کنیم ،سپس گیاهان موجود درآنها راخشک می کنیم ومی سوزانیم .پس از آن برای ضد عفونی کردن استخر به ازای هر هکتار 750 کیلو گرم آهک پودر شده روی سطح خاک بستر ودیواره ها می پاشیم.پس از این مرحله خاک را تا عمق 15 سانتی متری شخم می زنیم ،سپس عملیات دیسک زنی صورت می گیرد. کلیه کانالها ودریچه های ورودی وخروجی استخرهارا هم کنترل ودر صورت نقص آنها را تعمیر می کنیم.
از این مرحله به بعد،برای هر دو گروه استخرها باید مواردی را که در پی می آید به مورد اجراگذاشت: عملیات آبگیری استخرها 15تا20 روز قبل از ماهی دار کردن آنها صورت می گیرد.نحوه کار به این صورت است که قبل از آبگیری 1250 کیلو گرم کود گاوی،20کیلو گرم کود فسفاته و80کیلو گرم کود ازته به ازای هر هکتار در سطح استخر پاشیده می شود،سپس استخرها را تا نیمه از آب پر می کنیم.بعد از یک هفته 2500 کیلو گرم کود گاوی،20کیلو گرم کود فسفاته و80 کیلو گرم کود ازته به آب اضافه واستخرها را کاملا آبگیری می کنیم.بعد از گذشت زمان یاد شده می توان نسبت به ماهی دار کردن استخرها اقدام کرد.
علت این که 15تا20 روز بعداز آبگیری استخرها بهآن ماهی اضافه می شود این است که آب وبستر استخرها در این مدت فرصت پیدا می کنند تا از زی شناوران(گیاهی وجانوری)وموجودات کفزی غنی شود واین موجودات مورد تغذیه بچه ماهیان قرار گیرند تابا گرسنگی مواجه نشوند.

حمل ونقل بچه ماهیها به استخرهای پرورشی
بی شک انتقال بچه ماهیان سالم به استخرهای پرورشی یکی از عوامل مهم در طی کردن هر دوره پرورشی موفق است،لذا برای خرید وانتقال بچه ماهیان مورد نیاز باید دقت لازم را مبذول کرد.برای انتقال کپور ماهیان چینی معمولا از دو روش استفاده می شود:

الف) استفاده از مخازن حمل بچه ماهی
این مخازن از جنس آلومنیوم یا فایبرگلاس است وپوشش عایقی برای کاهش تبادل حرارتی با هوای بیرون دارد.در صورت کافی بودن اکسیژن مورد نیاز می توان 50تا100 هزار عدد بچه ماهی را توسط این مخازن حمل کرد. جهت تامین اکسیژن مورد نیاز بچه ماهیها می توان از کپسول اکسیژن یا کمپرسورهای کوچک هوااستفاده کرد. به این منظور لوله ای به مخزن وارد می کنند که به سنگ هوا یا لوله های سوراخ دار منتهی می شود واز سر دیگر لوله اکسیژن یا هوا وارد مخزن آب میشود وبه صورت حبابهای ریز در آب منتشر می شود. (هرکپسول اکسیژن می تواند به مدت 24 ساعت اکسیژن مورد نیاز یک مخزن دو متر مکعبی را تامین کند).
برای این که اکسیژن یاهوای وارد شده به مخزن آبی در تمام نقاط مخزن انتشار یابد،لازم است که آب مدام در چرخش باشد،به این منظور از پمپهای کوچک الکتریکی استفاده می شود.
برای جلوگیری وکاهش مرگ ومیربچه ماهیها،24 تا48 ساعت قبل از حمل بچه ماهیها از دادن غذا به آنها خودداری می شود. ضمن این که برای کاهش استرس در حین عملیات حمل ونقل می توان ازتری کائین متان سولفات ونمک طعام استفاده کرد.پس از انتقال بچه ماهیها به محل استخر،ابتدا نسبت به همدما ساختن آب مخزن واستخرها اقدام می شود بعد بچه ماهیها در آب رها می شوند.

ب)استفاده از کیسه های نایلونی
روش دیگر حمل وانتقال بچه ماهیها ، استفاده ازکیسه های نایلونی یک یا چند جداره است که روش ساده ای است.در این شیوه ابتدا کیسه های نایلونی چند جداره را تا یک چهارم حجمشان با آب پر می کنیم سپس به ازای هر لیتر آب 200تا500 عددبچه ماهی به آن اضافه می کنیم پس از آن سه چهارم بقیه حجم کیسه نایلونی رااز اکسیژن پر می کنیم بعد کیسه نایلونی را با نخ محکم می بندیم سپس کیسه های نایلونی را بصورت ایستاده یا خوابیده توسط وسیله نقلیه به محل استخرها حمل می کنیم .
نکته مهم این است که قبل ازرها سازی بچه ماهیها باید مانند روش قبلی آب کیسه نایلونی واستخرها همدما شود.در این روش نیز 24تا48 ساعت قبل ازانتقال بچه ماهیها از غذا دهی خودداری شود.

درصد وترکیب گونه های پرورشی کپورماهیان چینی
گونه های مختلف کپور ماهیاناز طبقات مختلف آب استخر تغذیه وزیست می کنند، همین مساله سبب استفاده از کلیه طبقات آبی می شود. کپور علفخوار در بخش سطحی آب زیست واز گیاهان عالی تغذیه می کند. فضولات این آبزی نیز به مصرف سایرماهیان (مستقیم یا غیر مستقیم) می رسد.کپورسر گنده ونقره ای نیز در بخش میانی آب زیست وبه ترتیب از زی شناوران جانوری وگیاهی تغذیه می کنند.
کپور معمولی نیز در طبقه پایینی استخرها زیست واز موجودات بستر وباقیمانده های غذایی ومواد آلی پوسیده تغذیه می کند.

ازانجا که ممکن است گونه اصلی پرورشی در شرایط مختلف تغیر کند،لذا درصد ترکیب گونه های مختلف کپور ماهیان بر اساس گونه اصلی پرورش تعین می شود که شرح آن در پی می آید:
الف- گونه اصلی کپور نقره ای: کپور نقره ای(50تا 45درصد)، کپور معمولی (25درصد)، آمور(20 درصد)، کپور سرگنده (10تا5 درصد).
ب- گونه اصلی کپور معمولی: کپور معمولی (50 درصد)، کپور نقره ای (30 درصد)، کپور سرگنده (5 درصد)، آمور (15 درصد).
ج- گونه اصلی آمور(کپور علفخوار):آمور(40 درصد)، کپور معمولی(20 درصد)، کپور نقره ای (35 درصد)، کپور سرگنده (5 درصد).
جدا از این تقسیم بندیها با توجه به شرایط موجود در ایران،درصد گونه های مختلف کپور ماهیان به این صورت پیشنهاد می شود:
کپور نقره ای(60-50 درصد) ،کپورمعمولی(25-20 درصد)، آمور(15-10 درصد)، کپور سر گنده (10-5 درصد).
تعداد بچه ماهیان مورد استفاده برای هر هکتار استخر با توجه به شرایط موجود در استخر متفاوت است،به طوری که اگر استخرها جوان باشند 5000 عدد بچه ماهی واگر چند بار استفاده شده باشند،3500 عدد بچه ماهی مورد نیاز است.حال اگر در استخرهای پرورشی از سیستم هوادهی استفاده می شود می توان تعداد بچه ماهیان را به شش تا هفت هزار نیز افزایش داد.
البته در نظر گرفتن 15درصد تلفات برای کل جمعیت ماهیها در هر یک از شرایط یاد شده الزامی است. این جمعیت در محاسبات کوددهی، غذا دهی ومصرف دارو وغیره مورد توجه قرار نمی گیرد.
نکته:بهترین وزن برای بچه ماهیان پرورشی بین 20 تا50 گرم است تا بتوان طی یک دوره پرورشی، ماهیها را با وزن مناسب عرضه کرد.

تغذیه ماهیان پرورشی
آماده سازی استخرهای پرورشی مطابق آنچه درفصل پنجم گفته شد، قبل از رها سازی بچه ماهیان ضروری است. معمولا در روزهای اول رهاسازی بچه ماهیها نیازی به کود دهی غذادهی نیست، چرا که بچه ماهیها از غذای طبیعی موجود در استخرها که قبل تامین شده است،استفاده می کنند.در این خصوص کپور نقره ای از زی شناوران گیاهی، کپور سر گنده از زی شناوران جانوری، آمور از گیاهان عالی موجود در استخر وکپور معمولی از موجودات بستر استخرها تغذیه میکند.
اضافه کردن غذای دستی در مراحل بعدی تنها برای کپور معمولی انجام می گیرد،بنابر این در تهیه ومصرف غذای دستی تنها جمعیت کپور معمولی مد نظر قرار می گیرد. اینک تغذیه انواع گونه های کپور ماهیهن چینی را بررسی می کنیم.

الف- تغذیه کپور نقره ای وسر گنده
برای فراهم آوردن شرایط تغذیه ای مناسب جهت این دسته از ماهیان تنها روش مناسب کوددهی وحاصلخیز کردن آب استخرها از لحاظ وجود زی شناوران گیاهی وجانوری است. کوددهی ابتدا سبب رشد زی شناوران گیاهی ومتعاقب آن موجب رشد وازدیاد زی شناوران جانوری می شود.زی شناوران گیاهی مورد استفاده کپور نقره ای وزی شناوران جانوری مورد استفاده کپور سر گنده قرار می گیرد.

ب- تغذیه کپور علفخوار (آمور)
این گونه از ماهیان پرورشی گیاهخوار است واز گیاهان عالی مستقر در کناره سطح استخرها تغذیه می کند.از آنجا که در شرایط مصنوعی امکان رشد این گیاهان به طورگسترده وجود ندارد یابسیار محدود است،لذا غذای این دسته از ماهیها از بیرون از استخر تهیه می شود وبه مصرف تغذیه ای آنها می رسد. معمولا منبع گیاهی مورد تغذیه شبدر ویونجه یا علوفه های خشک یا تر است که از بین آنها بهترین غذا شبدر ویونجه است.
تغذیه فعال این ماهی از وزن پنج گرم به بالاست وتا قبل از این وزن از زی شناوران موجود در استخرها تغذیه می کند.نکته قابل توجه اینکه دمای 20درجه سانتی گراد بهترین شرایط تغذیه ای برای ماهی آموراست وبهتراست دروزنهای پایین از گیاهان تازه وترد جهت تغذیه استفاده شود.
برای جلوگیری از پراکنده شدن علوفه در سطح آب استخرها از چارچوبهای چوبی استفاده می شود. این قابها روی آب شناورند وعلوفه را در خود نگهداری می کنند.
میزان علوفه اضافه شده به استخر باتوجه به وزن ماهیان موجود دراستخر محاسبه می شود. این مقدار باید به میزانی باشد که ظرف پنج تا هشت ساعت در قاب چوبی چیزی نمانده وهمه به مصرف ماهی رسیده باشد،باتوجه به این نکته که غذای گیاهی از ضریب تبدیل بالایی برخوردار است ودر محاسبه غذادهی حتما مورد توجه قرار می گیرد.

ج- تغذیه کپور معمولی
کپور معمولی از موجودات حاضر در بستر استخرها نظیر کرم ،حلزون، لارو حشرات وتوده های گیاهی وجانوری استفاده می کند وهمان طور که قبلا نیز گفته شد،تنها گونه موجود در استخر می باشد که برای تغذیه آن از غذای دستی کنسانتره (پلت) استفاده می شود.این نوع غذاها شامل موادی چون: آرد گندم ، آرد جو ، کنجاله سویا ،سبوس گندم ، کنجاله آفتابگردان، کنجاله پنبه دانه، حبوبات ، ارزن، سورگم، آرد ماهی ،آرد غلات ، آرد علوفه ، پودر کربنات کلسیم ومکملهای معدنی و ویتامینی است که به نسبتهای مختلف با هم ترکیب شده اند.
نکته قابل توجه در تغذیه انواع کپور ماهیان چینی این است که در غذا دهی ماهیان باید مقدار ودفعات غذادهی مد نظر قرار گیرد،بطوری که درسنین پایین که اندازه ماهیها کوچکتر است، غذا دهی بیشتر و مقدار غذا نیز نسبت به وزن ماهیها بیشتر است که این نسبت بارشد ماهیها تغیر می کند. بهتر است برای تغذیه ماهیها مکان ثابتی را در نظر گرفت چراکه کپور ماهیان به مکان غذادهی عادت پیدا می کنند.

اصول کود دهی در استخرهای پرورشی
کوددهی به استخر های پرورشی به منظور حاصلخیزی آب هر10 تا14 روزیک بار صورت می گیرد وتشخیص آن به این نحو است که دست را تا آرنج درون آب فرو می برند، اگر انگشت ها دیده شد کوددهی انجام می گیرد. از آنجا که کودهای متفاوتی به این منظور مورد استفاده قرارمی گیرد، ابتدا به معرفی آنها می پردازیم:

الف- کودهای آلی
این دسته از کودها شامل کودهای حیوانی نظیر کود گاو، کود گوسفند، کود مرغ، کوداسب وغیره است که مصرف آنها ساده وقیمتشان ارزان است ودر عین حال مفیدند. از انجا که کود قابل دسترسی معمولا کود گاو است، چگونگی مصرف آن تشریح می شود، البته مصرف سایر کودها نیز شبیه ان است. برای جلو گیری از آلودگی وکاستن لجن بستر استخر بهتراست شیرابه کود مورد استفاده قرار گیرد، به این منظور دو راه پیشنهاد می شود:
روش اول:ابتدامقدارکود مورد نیاز را هردفعه داخل مخازن شیر داری می ریزند وبه آن آب اظافه می کنند. بعد ازاین که کلیه مواد محلول کود به آب منتقل شد، شیرابه حاصل را توسط ظروفی به سطح آب استخر می پاشند.(معمولا به ازای هر هکتار استخر یک تن کود گاوی درنظر می گیرند).

روش دوم: مقدار کود مورد نیاز برای هر استخررا داخل گونی های کنفی می ریزند سپس در گونیها را محکم می بندند وگونی ها را در نقاط مختلف استخر (ورودی، مرکزونزدیک انتهای استخر) قرار می دهند وانها رارها می کنند. بعد از اینکه شیرابه کود وارد آب شد، تفاله باقیمانده کود را که درون گونی مانده است ازاستخرخارج می سازند.

ب- کودهای معدنی
این دسته از کودها شامل مواد شیمیایی هستند که نیازهای معدنی استخرهای پرورشی را جهت حاصلخیزی هرچه بیشتروبهترآنها فراهم می کنند. از جمله کودها می توان به این موارد اشاره کرد:

۱ - کودهای فسفاته
این نوع کودها با نام تجاری سوپر فسفات کلسیم به بازارعرضه و12تا18 درصد فسفردارد. سوپر فسفات کلسیم سفید رنگ وپودری است وبه راحتی در آب حل می شود. برای استفاده از این نوع کودها ابتدا یک واحد حجمی کود فسفاته را با بیست واحد حجمی آب مخلوط کنیم،سپس بعد از این که کود به خوبی در آب حل شد، هرسه تا پنج روز یک بار آن رادرسطح استخر پخش می کنیم(به ازای هر هکتار 15 کیلوگرم سوپرفسفات مصرف می شود).

2-کودهای نیتروژنه(ازته)
این نوع کودها در غالب آمونیاک که 12 درصد نیتروژن دارد وکود اوره، به مصرف می رسد. این نوع کودها هر 10 روز یک بار مصرف می شود بطوریکه در یک دوره هفت ماهه 1200 کیلوگرم کود ازته مصرف می شود(درهربارکوددهی 57 کیلو گرم).

3- کودهای پتاسه
مصرف این نوع کودها برای زمین هایی که از لحاظ رسی غنی است ضرورتی ندارد، اماباتوجه به مقدار رس زمین درطول یک دوره پرورشی ،20تا100 کیلو گرم از این نوع کود مصرف می شود.
 

هوادهی دراستخرهای پرورشی
هرچند که کپورماهیان چینی از مقاومت بالایی در برابر کاهش میزان اکسیژن برخوردارند، ولی برای رشدوتغذیه مطلوب آنها فراهم آوردن وضعیت مناسب از لحاظ اکسیژن ضروری است. نیاز اکسیژنی انواع کپور ماهیان کمی با هم متفاوت است، دروضعیت کمبود اکسیژن در استخرهای پرورشی، کپور سر گنده ونقره ای بیشترین حساسیت را از خود نشان می دهند وبه سطح آب می آیند؛ اما ماهی آمور مقاوم تر است. همچنین کپور معمولی از بیشترین مقاومت دراین زمینه برخورداراست.

منابع تامین اکسیژن در استخرهای پرورشی
الف) طبیعی
این شیوه ورود اکسیژن خود شامل چند روش است: روش اول شامل تماس مستقیم هوا با سطح آب است که به علت کم بودن اکسیژن آب نسبت به هوا، اکسیژن به آب وارد می شود.
روش دوم از آب ورودی به استخرهای پرورشی است،یعنی همراه با ورود آب تازه مقداری اکسیژن به استخرها وارد می شود.
روش سوم فتوسنتز(شامل فعالیت زی شناوران گیاهی موجود درآب ) است، به این ترتیب که در هنگام روز با نفوذ نورخورشید به آب، زی شناوران گیاهی فعال می شوند وبا عمل فتوسنتز اکسیژن آزاد می کنند وبه تدریج بر اکسیژن دهی خود می افزایند.در هنگام ظهرکه بیشترین نورخورشید به آب میرسد بالاترین مقداراکسیژن توسط این زی شناوران وارد آب می شود، بلعکس در هنگام شب همین زی شناوران مصرف کننده اکسیژن می شوند و در صورت تراکم بیش از حد آنها وگیاهان عالی در آب، استخرها درشب باکمبوداکسیژن مواجه می شوند که گاهی منجربه تلفات ماهیها خواهد شد.
ب) مصنوعی
دراین روش برای اکسیژن دار ساختن آب استخرازوسایل مختلفی استفاده می شود:

هواده های پدالی:
این نوع دستگاهها از یک الکتروموتوروشفت مرکزی بلندی تشکیل شده اند وبرروی یک پایه شناور نصب می شوند. دو انتهای شفت به چرخهایی منتهی است که پره دارد. هنگامی که موتورشروع به کار می کند، پره هادر آب می چرخند، سبب به هم زدن سطح آب وهواگیری آب می شوند.

دمنده های هوا:
این نوع داده ها هوارا از طریق لوله های سوراخ دار یا لوله های منتهی به سنگ هوا وارد می کنند وبهتر است این هواده ها در محل ورودی آب استخرها نصب شوند.

هواده های ایرجت:
این نوع هواده ها از یک الکتروموتوروپره ای که درون یک لوله تو خالی قرار دارد، تشکیل شده اند. این مجموعه بر روی شناور مستقراست. بابه کار افتادن الکتروموتورپرهها می چرخند وسبب مکش هوابه داخل آب می شوند. از محسنات این دستگاه این است که با تغییر زاویه شفت می توان اعماق مختلف آن راهوادهی کرد.

کمپرسورهوا:
این دستگاه هوای فشرده را از طریق لوله های ارتباطی به استخرها می رساند امروزه از این روش چندان استفاده نمی شود.

صید ماهیان پرورشی
حاصل یک دوره پرورشی درانتهای دوره از استخرها برداشت می شود، اما نکته مهم این است که قبل از صید ماهیان موجود، ابتدا باید بازار یابی آنهاصورت گیرد تا در زمان عرضه دربازار مشکلی متوجه پرورش دهنده نشود.
اگراستخرهای پرورشی دارای حوضچه صید باشند،آب استخررا خالی وبعد از انتقال ماهی ها به حوضچه صید، برای صیدآنها اقدام می کنیم. اما اگر استخرها فاقد حوضچه صید بودند روش دیگری را بکار می بندیم:
ازآنجا که استخرهای پرورشی شیب دارند ومحل خروجی آب نسبت به سایر نقاط استخر ازعمق بیشتری برخوردار است، لذا هنگام صید آب استخر را قدری کاهش می دهیم. در این صورت ماهیها به اجبار به این منطقه منتقل می شوند که می توان در همین مکان نسبت به تور کشی وصید آنها اقدام کرد. برای اینکه ماهیها از کیفیت ظاهری مناسبی برخوردار باشند،بلافاصله بعد از صید ماهیها را می شوییم وبه سبدهای مربوطه انتقال می دهیم، زیرا ماهیها در هنگام صید بعلت آغشته شدن با لجن بوی نامطبوعی می گیرند. همچنین در هنگام صید باید توجه کرد که ماهیها دچار استرس وخفگی نشوند. پس از صید ماهیها هر چه زودتر آنهارا به بازار مصرف می رسانیم.

بلدرچین

                                                         
  

شرح فعالیت :

این واحد تولیدی با ظرفیت توید 700عدد تخم درمنطقه ملاثانی اهواز با مدیریت مهندس یاسینی و سپاهی که هر دو دانشجویان رشته پرورش طیور هستند اجرا خواهد شد . این واحد تولیدی در یک مکان استیجاری که حداقل دارای 3 اتاق باشد که 2 اتاق به مساحت حداقل 4 ×3 متر یکی برای انبار و یکی اتاق کارگر لازم است ویک اتاق برای پرورش به مساحت حداقل 30 متر مربع نیاز است این واحد تولیدی جوجه یک روزه را از تهران تهیه می کند ودان مصرفی را به صورت آماده خریداری می کند و برای این واحد تولیدی مقرون به صرفه نیست که خودش دارای آسیاب و میکسر باشد و یا مواد اولیه را برای جیره خریداری و مخلوط کند در نتیجه بهترین راه این است که این واحد تولیدی درنزدیکی یک مرغداری باشد تا دان مصرفی را طبق نیازمندی های پرنده درداخل مرغداری تهیه و آن را به محل مورد نظر حمل کند در غیر این صورت لازم است . هزینه ای اضافی برای حمل و نقل پردا خت گردد .

برای دست یافتن به 700 تخم بلدرچین درروز نیاز به پرورش 1000 عدد بلدرچین است چون هر بلدرچین به طور متوسط در هفته 5 عدد تخم تولید می کند پس پرورش این مقدار نیاز روزانه مارا تامین می کند پرورش بر روی بستر انجام می گیرد و برای تهویه سالن از یک هواکش با قدرت cfm5000 استفاده می گرد آب خوری مورد استفاده آب خوری دستی به میزان 15 عدد و همچنین برای دانخوری از دانخوری های دستی به میزان 15 عدد استفاده می گردد که همانند آب خوری ها و دان خوری هایی که در پرورش مرغ گوشتی استفاده می شوند و برای کنترل دما از یک دماسنج و برای کنترل رطوبت از رطوبت سنج استفاده می گردد . برای خنک کردن سالن در ماه های گرم از سیستم پوشال استفاده می گردد و برای تأمین حرارت مطلوب درماه های سرد سال از یک هیتر برقی استفاده می شود . چون رطوبت منطقه بالاست نیازی به تأمین رطوبت نداریم کارهای مربوط به مزرعه پرورش بلدرچین تخمگذار به صورت پاره وقت توسط مهندس یاسینی و سپاهی انجام می گردد . جوجه بلدرچین بعد از 50 تا 60 روز شروع به تخمگذاری می کند و بیشتر فعالیت ها از زمانی شروع می شود که گله تولید خود را شروع بکند محصول تولیدی درسطح شهر توزیع می گردد . 

مزیت این طرح این است که بعد از گذشت 2 ماه که مصادف است با تولید گله و فروش محصول ما می توانیم هزینه های وارده را از فروش محصول تهیه کنیم . جیره مورد استفاده بلدرچین به 4 مرحله تقسیم می شود که شامل پیش دان ، رشد ؛ پایانی و تخمگذاری که این جیره بر اساس نیاز غذایی بلدرچین تهیه می شود نیازهای غذایی بلدرچین درجدول زیر آمده است . دوره پرورش بلدرچین یک سال است که 2 ماه رابه صورت پرورش و 10 ماه درتولید به سر می برد و بعد از یک سال گله حذف و بجای آن گله جدید جایگزین می شود .

              

احتیاجات غذایی	پیش  دان	رشد	پایانی	تخمگذاری
انرژی ME	2800	2800	2800	2800
پروتئین CP	27	24	23	22
کلسیم CA	1	8/0	5/1	3
فسفرP	45/0	45/0	45/0	45/0
لیزین LYS	4/1	24/1	24/1	73/0
متیونین + سیستئین	76/0	67/0	67/0	62/0
سدیم Na	2/0	2/0	2/0	2/0
ید I	6/0	6/0	6/0	6/0
منگنز Mn	gr120	120	120	120
روی Zn	80	80	80	80
آرژنین Arg	75/1	39/1	39/1	99/0

 

برنامه تولید :

بیشترین نهاده مصرفی درپرورش بلدرچین تخمگذار همان دان مصرفی است که به صورت کیلویی 400 تومان تهیه می گردد میزان دان مصرفی دردوره پرورش یا همان 2 ماه اول تقریباً 800 کیلوگرم و در دوره تولید تقریباً 7800 کیلوگرم است که جمع کل دوره مساوی است با 8600 کیلوگرم است میزان تخم تولیدی توسط بلدرچین ها هفته ای 5 تخم یا سالی 260 عدد که جمع کل تخم تولیدی در یک دوره پرورش با حساب تلفات 250000 عدد است . هزینه دان مصرفی کل دوره تقریباً 34400000 ریال است و درآمد حاصل فروش محصول تقریباً 100000000 ریال است .روزانه در این مزرعه 700 عدد تخم تولید می شود .

برنامه بازاریابی :

با توجه به اینکه تخم بلدرچین یک محصول جدید است و نتوانسته است به خوبی جای خود را در بین مردم بازکند درنتیجه نیاز به بازاریابی گسترده ای دارد یکی از دلایل موفقیت بازاریابی تخم بلدرچین مزایای این محصول نسبت به تخم مرغ است مراحل بازاریابی این محصول خلاصه می شود در نوع بسته بندی چاپ پوستر و قیمت مناسب .

بسته بندی :

جنس بسته ها پلاستیک شفاف به شکل تخم مرغ که داخل آن را پوشال می ریزیم که داخل هر بسته 17 عدد تخم گذاشته می شود روی هر بسته یک برچسب که شامل مشخصات تولید کننده از جمله آدرس وشماره تلفن می باشد و همچنین روی این برچسب ها یک جمله از مزیت های تخم بلدرچین نوشته می شود که این جمله هر هفته عوض می شود قیمت هر بسته 800 تومان به صورت عمده ای به سوپر مارکت فروخته می شود . که سوپر مارکت این بسته را 1000 تومان به مشتری می فروشد . 

پوستر تبلیغاتی :

این پوسترها در ابعاد مختلف چاپ می شود شامل عکس های جالب و جذاب از بلدچین ؛ تخم بلدرچین و مزارع پرورش و همچنین خوراک هایی که می شود از تخم بلدرچین درست کرد این پوسترها درسوپر مارکت هایی که تخم بلدرچین راعرضه می کنند نصب می شود و همچنین درمکان هایی که افراد آن از مزیت محصول با خبرند ولی نمی توانستند آن را تهیه کنند نصب می شود . هزینه حمل و نقل از مزرعه تولید تاسوپر مارکت بر عهده تولید کننده است و همین امر باعث می شود که فروشنده تمایل پیدا کند برای فروش محصول وبرای تبلیغات 2 نکته مورد توجه باشد :

1- مصرف کننده

2- فروشنده

تبلیغات روی این دو متمرکز شود یعنی هم هدف ما مصرف کننده باشد و هم فروشنده اگر ما فروشنده را متقاعد کنیم که فروش این محصول برایش سود ده است .او حاضر به فروش محصول ماخواهد بود و خود به خود محصول ما را تبلیغ می کند .

پایین آوردن قیمت :

اگر ما رقیب داشته باشیم یا اگر رقبا زیاد شدند برای مقابله با این موضوع قیمت محصول را پایین می آوریم تا با رقبا مقابله کنیم . و اگر رقیب نداشتیم درسه ماه اول تولید محصول را 50 ریال ارزانتر عرضه می کنیم تا با این کار تقاضای محصول را افزایش دهیم و بعد از 3 ماه محصول را به قیمت واقعی عرضه می کنیم.مصرف کنندگان از قشر مرفع هستند با توجه به قیمت آن پس لازم است این تبلیغات از محل ها یا مکان هایی شروع بشود که از نظر مالی درسطح بالاتری قرار د اشته باشند .

بیشترین عبارتی که می تواند نظر افراد را در مورد یک محصول جلب کند خواص دارویی درمانی محصول است که از این نکته درپوسترهای تبلیغاتی و عباراتی که روی بسته ها نوشته می شود استفاده می گردد .

کلیه مراحل بازاریابی حتما قبل از ورود محصول به بازار انجام گرفته باشد تا موقعی که محصول را به بازار عرضه کردیم تقاضا برای محصول وجود داشته باشد .

وبرای اطمینان خاطر فروشنده می توان توافق کرد که محصول تا یک هفته بعد از تحویل پس  گرفته می شود که البته باید محصول کمی به فروشنده تحویل داده شود .

طرح و توسعه :

با تبلیغات و بازاریابی تقاضای محصول مورد نظر را افزایش می دهیم و درراستای افزایش تقاضا تولید خود را به مرور زمان برحسب مقدار تقاضای بالا رفته افزایش می دهیم . یعنی اگر تقاضا تخم بلدرچین از 700 عدد تخم تجاوز کرد ما 1000 عدد بلدرچین پرورشی را اضافه می کنیم تا تولید ما به 1400 عددبرسد و به هیمن منوال تولید را اضافه می کنیم بعد از رسیدن به این جایگاه وا حدهای زیر به ترتیب اضافه می گردد .

1- بلدرچین مولد

2- پرورش بلدرچین گوشتی

3- جوجه کشی بلدرچین و تولید جوجه یک روزه

کلیه مراحل بالا ابتدا برای تأمین نیازهای خودمان است و بعد از مدتی این محصولات را به بازار عرضه می کنیم البته قبل از ورود هر کدام از این محصولات به بازار به یک بازاریابی و تبلیغات است . با محصولات تولیدی ابتدا نیاز شهر و استان مربوطه را تأمین می کنیم بعد از این مرحله محصولات را به استان های دیگر کشور صادرات می کنیم و در مرحله پایانی هدف این مزرعه صادرات محصولات به خارج کشور و رقابت باکشورهای خارجی و در پایان اصلاح نژاد بلدرچین و تفکیک نژاد گوشتی از تخمگذار .

در طرح توسعه و مزرعه این صنعت می توان به بسته بندی و کشتار این پرنده اشاره کرد به احداث و احدهای کشتار و بسته بندی می توان به این هدف رسید .

ساختار سازمانی :

با توجه به اینکه حجم این واحد تولید کم است نیازی به کارگر ندارد و اداره امور به صورت پاره وقت توسط دو کارشناس طیور انجام می گیرد و درصورت گسترش مزرعه نیاز به کارگر است طبق نیاز کارگر تهیه می شود و نظارت هر قسمت از این مزرعه بر عهده یک کارشناس خواهد بود که دراین صورت واحد را به ثبت شرکت درآورده و در قالب شرکت به تولیدات این محصول ( بلدرچین ) می پردازیم

 

 

برنامه زمان بندی :

شروع	پایان	نوع فعالیت
15/12/86	30/12/86	تهیه مکان استیجاری مناسب و هماهنگی های لازم برای تهیه دان مصرفی و سفارش جوجه
15/1/87	25/1/87	خرید وسایل و تجهیزات مورد نظر و نصب آن ها در سالن پرورش
25/1/87	30/1/87	هماهنگی های لازم جهت خرید جوجه و آماده کردن سالن برای ورود جوجه
1/2/87	25/3/87	دوره پرورش
1/3/87	1/4/87	شروع تبلیغات و بازاریابی
1/4/87		ارائه محصول به بازار
1/2/88		حذف گله

ارزیابی ریسک :

رقیب سرسخت تخم بلدرچین تخم مرغ است هر چه قیمت تخم مرغ کاهش پیدا کند مصرف تخم بلدرچین کاهش و هر چه قیمت تخم مرغ بیشتر شود تقاضا برای تخم بلدرچین بیشتر می شود از نظر حجم و قیمت تخم مرغ نسبت به تخم بلدرچین مناسب تر است ولی تخم بلدرچین از لحاظ ارزش غذایی به راحتی قادر به رقابت با تخم مرغ است .عوامل دیگری که این کسب و کار را می تواند تهدید می کند رقبا هستند که با تولیدات خود می توانند بازار را اشباع کنند که برای حل این موضوع می توان با تبلیغات با این عوامل مابله کرد یا اینکه تغییر هدف  داد و نوع محصول تولیدی را عرض کرد یعنی بجای توید تخم بلدرچین گوشت بلدرچین یا جوجه یک روزه تولید کرد هدف این است که آنجا یی که رقیب فعالیت ندارد ما وارد عمل بشویم و از فرصت ها به نحو احسن استفاده کنیم . یکی از مشکلات این صنعت ناپایدرای قیمت نهاده است از جمله موادی که در جیره غذایی مورد استفاده قرار می گیرد و چون این نهاده ها از خارج کشور تهیه می شوند و تورم کشور هم بالا است هر لحظه امکان دارد قیمت تمام شده نهاده ها افزایش و دراین راستا قیمت تمام شده محصول تولیدی افزایش پیدا کند در این مورد می توان تغییر هدف داد و محصولی را تولید کرد که مقرون به صرفه باشد یااینکه پرنده رابه یک دوره تولک اجباری برد از جمله ریسک های این کار تلفات زیاد یادر گیر شدن گله به یک بیماری خطرناک و تلفات سنگین که برای این منظور می توان با رعایت بهداشت واکسیناسیون و بیمه گله با این مشکل مبارزه کرد.

برنامه مالی :

منابع مالی مورد استفاده درطرح به صورت شریکی بین کارآفرینان تأمین می گرد میزان هزینه های ثابت و متغیراین طرح برحسب جداول زیر است

 

 

 

 

 

هزینه های ثابت :

ردیف	شرح کالا	تعداد	قیمت واحد (ریال)	قیمت کل (ریال)
1	دماسنج و رطوبت سنج	1	70000	70000
2	آبخوری دستی	15	15000	225000
3	دانخوری دستی	15	32000	480000
4	هواکش با ظرفیت 5 هزار cfm	1	150000	150000
5	هیتربرقی	1	1000000	1000000
6	موتور سیکلت	1	4000000	4000000
7	وسایل آشپزخانه		750000	750000
8	هزینه های پیش بینی نشده		3500000	3500000

 

جمع کل هزینه های ثابت = 10175000 ریال

هزینه های متغیر :

برای یک سال محاسبه می شود .

ردیف	شرح	تعداد	قیمت واحد (ریال)	قیمت کل ( ریال)
1	دان مصرفی	8600kg	4000	34400000
2	آب و برق	12 ماه	150000	1800000
3	جعبه بسته بندی	14700	1000	14700000
4	جوجه یک روزه	1000	2500	2500000
5	بازاریابی		1000000	1000000
6	اجاره مکان	12 ماه	700000	8400000
7	جوجه یک روزه	1000	2500	2500000
8	پوشال نجاری	3گونی	5000	15000
9	متفرقه		3500000	3500000

جمع کل هزینه های متغیر در یک سال = 68815000

 

 

 

جمع کل هزینه های ثابت و متغیر     

10175000+68815000=78990000

درآمدها:

درآمدها شامل فروش تخم و گوشت بلدرچین است .

فروش تخم مرغ :

بنا به پیش بینی های به عمل آمده واحد تولیدی در طول دوره تولید تا حذف تعداد 250000 عدد تخم به قیمت 400 ریال می باشد خواهیم د اشت .

  ( ریال )  100000000 = 400× 250000

فروش گوشت بلدرچین :

اگر لاشه هر بلدرچین 200 گرم باشد و با احتساب تلفات که در پایان دوره 900 بلدرچین خواهیم داشت می توان محاسبه کرد .

( ریال )  600000 = 35000 × kg  180

درآمد ناخالص در یک سال:

 ( ریال ) 106300000 = 6300000 + 100000000

درآمد خالص :

36467500 = 1017500 – 68815000 – 106300000

 

کاشت،داشت و برداشت گل محمدی

کاشت،داشت و برداشت گل محمدی

گردآوری: حسن کریم زاده – مهرداد میرحسینی

مقدمه:
ایرانیان از نخستین کسانی هستند که از گذشته های دور به ویژگی های خوراکی و درمانی گل محمدی پی برده اند. طبق اسناد بین المللی، مبداء تولید گلاب، " ایران" و مبداء تولید اسانس گل محمدی و عصاره گل برگ های تازه، " یونان" ذکر شده است

:  Rosa damascenaگل محمدی با نام علمی   
 از مهم‌ترین انواع گل‌های رز در دنیا و از مشهورترین گیاهان در تاریخ باغبانی است. این گل به علت داشتن رایحه فوق‌العاده و تنوع ارقام، در بسیاری از مناطق دنیا کشت می‌شود.
ایران از قدیمی‌ترین کشورهای تولیدکننده گلاب در جهان به‌شمار می رود ،به طوری‌که سابقه آن به بیش از 2500 سال قبل برمی‌گردد.
درحال حاضر، کشورهای تولیدکننده گل محمدی در دنیا عبارتند از: بلغارستان، ترکیه، ایران، هند، اوکراین، آمریکا، کانادا، فرانسه، انگلستان و ژاپن. گفتنی است که چهار کشور اول جزو پیشگامان تولید گل محمدی در جهان بوده‌اند.
عطر گل محمدی ایران، به سبب شرایط اقلیمی از مرغوبیت خاصی برخوردار است؛ ولی از آنجائی‌که میزان تولید آن کم بوده و بیشتر در داخل کشور مصرف می‌شود، از شهرت جهانی کمی برخوردار است.
کشت گل محمدی در کشورمان بطور عمده در استان‌های فارس، کرمان، اصفهان و آذربایجان شرقی انجام می‌شود. این استان‌ها به ترتیب مقام‌های اول تا چهارم سطح زیرکشت گل محمدی را در ایران به خود اختصاص داده‌اند.
از نظر میزان تولید در واحد سطح، استان اصفهان بالاترین رتبه را در بین این چهار استان دارد و از نظر تولید، استان‌های اصفهان و کرمان به ترتیب مقام‌های اول و دوم را دارا هستند.
گل محمدی در صنایع غذایی، داروسازی و عطرسازی جایگاه ویژه‌ای یافته ‌است.



خصوصیات گیاه‌شناسی گل محمدی  
از نظر گیاه‌شناسی، گل محمدی درختچه‌ای است پرپشت، دارای خارهای ریز، زیاد و فشرده، پهن، قلابی شکل و یکنواخت. گل‌های آن صورتی رنگ، پرپر و معطر که گاهی نیز سرخ رنگ است.
- گل آذین دیهیم ، 12-6 گلی است. بر روی دمگلها خارهای ریز و کرک های غده‌ای است.
- برگ‌های آن مرکب، دارای 5 تا 7 برگچه‌ی تخم مرغی نیزه‌ای و با دندانه‌های کند و کمانی ساده است. لبه برگ‌ها اره‌ای، سطح فوقانی برگ‌ها نرم و سطح تحتانی کرک دار است.
-ساقه: خاردار"خارها قلاب مانند"،اغلب مخلوط با کرک‌های غده‌ای.
-میوه:گلابی شکل.

سازگاری گل محمدی:
گل محمدی نسبت به شرایط محیطی سازگاری خوبی دارد. از شاخص‌ترین صفات گل محمدی (به‌خصوص گل محمدی کاشان) بقاء و سازگاری آن نسبت به خشکی است در برخی از مناطق کاشان گل محمدی طی سال تنها یک یا دو بار آبیاری می‌شود. باتوجه به میزان بارندگی کم در منطقه (حدود 150 تا 200 میلی متر) که آن هم به طور عمده در زمستان ها رخ می‌دهد می‌توان نتیجه گرفت که این گیاه مقاومت خوبی نسبت به خشکی از خود نشان می‌دهد، گرچه کاهش عملکرد اقتصادی در آن مشاهده می شود.
 علاوه بر این، گل محمدی نسبت به شرایط نامساعد محیطی ازقبیل شوری،سرما و فقر مواد غذایی خاک نیز سازگاری مناسبی دارد. با این حال، پاسخ این گیاه به حاصل‌خیزی خاک، آبیاری منظم و کود دهی، بسیار مثبت می باشد ،به طوری‌که در برخی مناطق، عملکرد 5 تا 7 تن در هکتار گزارش شده است.

نیازهای اساسی گل محمدی:
* آب:
آب از جمله عوامل مؤثر در تولید اقتصادی گل محسوب می شود. درختچه‌های گل محمدی به شرایط کم آبی بسیار مقاوم هستند. شواهد نشان می‌دهد که آبیاری گلستان‌ها در زمان غنچه‌دهی و گل‌دهی بسیار مهم است. در گلستان‌های کاشان معمولاً آبیاری به‌ صورت سطحی انجام می‌شوداین منطقه میزان آب در هر نوبت و تعداد آبیاری بسیار متغیر است. در منطقه کاشان، به طور معمول ، طی فصل رشد هر 15 روز یکبار آبیاری انجام می شود. در یک‌ مقایسه میان دو روش آبیاری سطحی و قطره‌ای مشخص شد که؛ آبیاری قطره‌ای ضمن 62 درصد صرفه جویی نسبت به روش سطحی، باعث افزایش عملکرد 65 درصدی گل را به دنبال دارد.
"بارندگی با توزیع مناسب" به علت عدم ایجاد استرس در گیاه، برای تولید گل و اسانس بیشتر، خصوصاً در بهار و اوایل تابستان بسیار مهم است.


* خاک:
از نظر نوع خاک، کاشت این گیاه در زمین‌های سنگین دارای بافت متوسط و در کوهپایه‌های دارای سنگریزه زیاد، سنگلاخی و فقیر موفق بوده است.
گلستان‌های موجود در ارتفاعات و شیب‌های شمالی، در مجموع از نظر کمی و کیفی، محصول بهتری تولید می کنند. در مناطق کوهپایه‌ای که در آنها امکان کشت بسیاری از گیاهان زراعی محدود است، این گیاه می تواند به عنوان یک گیاه راهبردی و اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.  


* دما:
در بهار از جوانه‌های جانبی شاخه‌های یک‌ساله ساقه مولد گل بوجود می آید. اختلاف دمای 4-3 درجه سانتی‌گراد شب نسبت به روز، برای تشکیل جوانه‌ی گل بسیار مهم بوده و برای گل‌انگیزی، خواب زمستانه ضروری است.
درجه حرارت درحدود 20-15 درجه سانتی‌گراد برای غنچه‌دهی لازم است. درجه حرارت زیاد و بادهای گرم و خشک، باعث رسیدن و باز شدن پیش از موعد گل‌ها و کاهش دوره گلدهی و کم شدن ترکیبات اسانس گل می شود.
درجه حرارت 15-5 درجه سانتی گراد، تعداد گل های دارای اسانس خوب را تضمین می کند.
درجه حرارت بسیار کم در شب مانع گلدهی می شود و حرارت بالای 20 درجه سانتی گراد، سنتز و تولید اسانس را افزایش می دهد.
در مراحلی از رشد، درختچه های گل محمدی به یخبندان حساس هستند، به طوری که یخبندان در هنگام تشکیل جوانه گل یا رشد رویش اولیه، باعث خسارت می شود. به طور عمده قسمت های بالغ گیاه، به سرما و یخبندان مقاوم است. در نواحی دارای زمستان سخت و یخبندان، هرس باید خیلی زود انجام شود. بوته هایی که در اثر سرمای شدید زمستان یا یخبندان دیررس بهاره صدمه می بینند، به ندرت گل کافی را در آن سال تولید می کنند.

* رطوبت و باد:
رطوبت نسبی 70 درصد، به تشکیل اسانس کمک می کند.
بارندگی در زمان غنچه دهی، باعث خسارت به گل و کاهش محتویات اسانس می شود.
دوره های آفتابی طولانی، گلدهی را تحریک می کند، اما وجود دوره های گرم و خشک در طول گلدهی، به سرعت محتویات اسانس را کم می کند.
بادهای شدید، از لحاظ فیزیکی به گل صدمه زده و بادهای سرد، خشک و گرم باعث کاهش اسانس گل می شود.

نیازهای غذایی(کود):
گل محمدی نیازمند مواد غذایی و برنامه غذایی طولانی مدت می باشد. آنالیز برگ، روش قابل توصیه ای است که میزان مواد غذایی قابل دسترسی را تعیین می کند.
طی تحقیقات انجام شده بر مبنای آنالیز برگی، مشخص شده که کاهش عناصر و نیاز به تأمین عناصری چون 25%= K و 67% P=و 35% N= بین مرحله نمو جوانه و گلدهی اصلی به وجود می آید. براین اساس در هر هکتار 64 کیلوگرم ازت، 8/7 کیلوگرم فسفر و 36 کیلوگرم پتاسیم به صورت تقریبی و با در نظر گرفتن ترکیب املاح خاک پیشنهاد می شود.


* نور:
سایه، اثر خوبی بر گل‌دهی ندارد، اما در مناطقی که نور مستقیم خورشید شدید است، وجود سایه ضروری است. در مناطقی که گیاهان زیر آفتاب مستقیم قرار دارند، عملکرد اسانس گل، نسبت به گیاهانی که تحت شرایط سایه رشد می‌کنند، حدود نصف است.


* ارتفاع:
گلستان‌های موجود در ارتفاعات و شیب‌های شمالی، در مجموع از نظر کمی و کیفی محصول بهتری تولید می کنند. در مناطق گرمسیری، کشت گل محمدی فقط در ارتفاعات بالاتر موفق بوده است.
این گیاه در ارتفاع 1600 متری اصفهان و تا ارتفاعات بیش از 2300 متر نیز رشد خوبی دارد. مناطق تولید انبوه آن به طور عمده در ارتفاعات بیش از 1900 متر واقع است. اسانس گل ها در ارتفاعات بالاتر، از کیفیت بیشتری برخوردار است.

آماده سازی زمین:
یکی از مهم‌ترین عملیات پیش از شروع کشت، شخم عمیق است. شخم ، لایه‌های فشرده‌ای را که باعث محدود شدن رشد ریشه می شوند، می‌شکند . کاشت به شیوه دستی انجام می‌شود و فواصل ردیف‌ها و بوته‌ها بستگی به اهداف کاشت دارد. اگر هدف، احداث پرچین اطراف باغ باشد، فاصله ردیف‌ها 5/2-2 متر و فاصله بین بوته‌ها 5/1-1 متر در نظر گرفته می‌شود. در صورتی‌که هدف، احداث گلستان باشد در کشت کرتی فاصله‌ها را 5/3×5/2 متر و در جوی و پشته 3×2 متر در نظر می‌گیرند.
مصرف کود دامی کاملاً پوسیده، پیش از احداث گلستان و به ‌صورت جایگزینی در گودال به مقدار 20-10 تن در هکتار ضروری است. همچنین دادن کود دامی به مقدار 10 تن در هکتار بعد از هرس گلستان‌ها، مفید است.

ازدیاد گل محمدی:
گل محمدی را می‌توان به روش های مختلفی ازجمله؛ خوابانیدن، پیوندزدن، قلمه‌زدن و ازدیاد از طریق پاجوش، تکثیر کرد. در کشور ما دو روش «قلمه زدن» و «استفاده از پاجوش» رایج است. هر گیاه مادری گل محمدی، به طور متوسط 20 تا 60 عدد پاجوش تولید می کند. این پاجوش‌ها به‌سرعت رشد می‌کنند. بیشترین تعداد خار بر روی پاجوش‌های جوان مشاهده می‌شود. از سال سوم و چهارم به بعد می‌توان از هر گیاه، پاجوش تهیه کرد. از آبان‌ماه تا اوایل اسفندماه، پاجوش‌ها را به محل مورد نظر انتقال داده و می‌کارند. پاجوش‌ها به فاصله 3 متر از یکدیگر بر روی پشته‌هایی به فاصله 4 متر و در چاله(حفره) به تعداد 3-2 عدد کاشته می‌شوند.
بررسی ها نشان داده است، در تهیه قلمه که معمولاً از گل محمدی میمند تهیه می‌شود، در درجه اول قلمه‌های سخت(خشبی) و در درجه دوم قلمه‌های نیمه سخت (نیمه خشبی) بیشترین مقدار ریشه زایی را داشته‌اند.
قلمه باید به ضخامت یک مداد و به طول 20 سانتی متر باشد و از بخش های چوبی شده و در حال خواب، انتخاب شود. در ادامه باید جوانه های انتهایی را حذف کرد. بهتر است انتهای قلمه را در یک پودر هورمونی ریشه زایی فرو برده و سپس قلمه را در عمق 10- 5/7 سانتی متری گلدان یا زمین کاشت. بستر کاشت، بهتر است 50 درصد خاک باغچه و 50 درصد ماسه شسته باشد.

هرس گل محمدی:
گل محمدی برای گل‌دهی احتیاج به هرس ندارد. معمولاً هرس به دو منظور انجام می‌شود: «اول، حذف شاخه‌های خشک شده، آفت‌زده و مزاحم» و «دوم ، جلوگیری از بوجود آمدن شاخه‌های بلند که چیدن گل را مشکل می‌کند».
"هرس اولیه" برای فرم دهی درختچه ها و تحریک شاخه زایی و "هرس فصلی" برای حذف بخش های مرده و بیمار انجام می شود. میزان هرس به شیوه مدیریت ، شرایط منطقه و نژاد گل بستگی دارد. هرس منطقی درختچه ها، باعث تداوم گل دهی و افزایش طول مفید زندگی گیاه می شود.
 از سال پنجم به بعد، گاهی به علت رکود رشد گیاه، شیوع آفات و بیماری‌ها، افزایش شاخه‌های خشک و ارتفاع زیاد شاخه‌ها، گلستان را کف‌بر می‌کنند. این هرس شدید ، به علت ایجاد توازن و تنظیم رشد گیاه، باعث تحریک و تولید پاجوش‌های قوی و متعدد در مزرعه می‌شود.

آفات گل محمدی:
گل محمدی دارای آفات مشترک با دیگر رُزها است. از مهم‌ترین آفات گل محمدی، «آفت جوانه خوار سبز، سوسک سرشاخه خوار، شته‌ها و تریپس‌ها» می‌باشند. خسارت این آفت‌ها شدید است و درصورت شیوع، نیاز به مهار و سمپاشی دارند.
 انجام مراقبت‌های زراعی از قبیل؛ «دفع علف‌های هرز، هرس، حذف پاجوش‌ها، کوددهی و آبیاری منظم» نه تنها روی عملکرد گل محمدی تأثیر مثبت دارد، بلکه در راستای مدیریت مهار آفات گل محمدی، نقش مهمی را ایفا می‌کند.    

علف‌های هرز گلستان‌ها:
«انگل سِس» یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین علف‌های هرز گلستان‌ها است .
 آشنا نبودن کشاورزان با نحوه مهار آن و وجود نداشتن سموم شیمیایی کارآمد، عملیات مهار این انگل را مشکل می‌کند. توانائی گیاه سِس به تولید بذر فراوان و تکثیر غیر جنسی، داشتن میزبان‌های متعدد، رشد بسیار سریع و حفظ قدرت رویش قطعات تا 6 روز، قدرت تهاجمی خوبی به این انگل داده است.
چند راه عملی برای مبارزه با سس پیشنهاد می‌شود:
-    استفاده از کودهای دامی کاملاً پوسیده؛
-     سوزاندن بوته‌های آلوده؛
-    سوزاندن قطعات سِس جدا شده؛
-     حذف علف‌های هرزی که می‌توانند میزبان سِس باشند؛
-     و در نهایت، استفاده از مالچ کاه به ارتفاع 20-15 سانتی‌متر برای ممانعت از استقرار سِس روی ساقه‌های گل محمدی.

برداشت گل:
برداشت گل از مهم‌ترین،حساس‌ترین و پر هزینه‌ترین عوامل تولید گل محمدی است. زمان برداشت گل محمدی در کاشان، حدوداً از اوایل خرداد ماه تا اواسط تیرماه است. این کار در هر منطقه 30-20 روز طول می کشد.
گل محمدی پس از باز شدن، دوام کمی روی شاخه دارد. در صورت تأخیر، طی 24 ساعت رنگ آن سفید شده و می‌ریزد. بنابراین لازم است قبل از طلوع آفتاب و ترجیحاً در هوای خنک بامدادی، اقدام به برداشت روزانه گل‌های باز شده نمود.
با گرم شدن هوا، گل‌های برداشت شده به‌سرعت پژمرده می‌شوند. به دلیل این که معمولاً گل‌ها روی هم انبار و فشرده می‌شوند، فعالیت‌های تخمیری شدت می‌یابد.
به علاوه، فعالیت کارگران گلچین، به علت افزایش دما کند می‌شود. به این خاطر، بهتر است کارگران در اواسط روز به استراحت بپردازند و کار گلچینی، به ساعت‌های خنک روز محدود شود.

گل‌ها از محل دمگل در اثر کشیدن جدا می‌شوند.

این گل‌ها در بقچه‌ها و سبدها قرار داده شده و در کنار گلستان‌ها پس از توزین، در گونی ریخته می شوند.
متوسط وزن هر گل 2/2 گرم است.
فاصله زمانی بین چیدن گل‌ها تا تحویل به واحدهای سنتی یا صنعتی فرآوری، بسیار مهم است.
در یک گلستان از سال سوم به بعد تولید گل ،اقتصادی و به طور معمول روند تولید گل تا زمان 9 تا 12 سالگی گیاه، «افزایشی» و پس از آن «کاهشی» است.
 با شروع روند کاهشی تولید، درختچه‌ها کف‌بر می‌شوند. به این عمل در اصطلاح «جوان سازی گلستان» می‌گویند.
یک نفر کارگر در هر روز می‌تواند 50 تا 70 کیلوگرم گل تازه برداشت کرده و براساس آن مزد دریافت کند.
در هر منطقه، گل‌دهی طی 20 تا 30 روز کامل می‌شود. حداکثر گل‌دهی در فاصله زمانی 10 تا 20 روز از شروع آن است که اصطلاحاً به این زمان «شور گل‌دهی» می‌گویند.



فرآورده‌های گل محمدی:
فرآورده‌های اصلی که از این گیاه بدست می‌آید، شامل: گلاب، اسانس،گلبرگ، غنچه خشک، کانکریت و ابسرلوت می‌باشد.
گلاب از گذشته تاکنون در مراسم مذهبی، در تهیه انواع شیرینی، شستشوی اماکن مقدس و به علت اثرات آرام بخش و معطر بودنش، در مراسم عزاداری (در فرهنگ ایرانیان) جایگاه ویژه ای داشته است.

گلاب‌گیری:
ایرانیان نخستین بار روش تقطیر را ابداع نمودند و سالیان دراز از آن بهره مند گردیدند.
گلاب‌گیری به دو روش سنتی و صنعتی انجام می‌شود:


*گلاب‌گیری سنتی:
دستگاه گلاب‌گیری سنتی شامل: قطعات دیگ، کلاهک دیگ، نیچه، نیچه پارچ و دستگاه حرارتی است. ظرفیت آن، حداکثر 30 کیلوگرم گل، با مخلوط 45 لیتر آب می‌باشد. هر دستگاه در شبانه روز، می‌تواند 4 تا 5 نوبت گلاب‌گیری کند که در مجموع، مقدار مصرف کل، 120 تا 150 کیلوگرم در شبانه روز خواهد بود.

*گلاب گیری صنعتی:
با توجه به توسعه روزافزون سطح زیر کشت و مصرف فرآورده های گل محمدی، دستگاه های سنتی به تنهایی جوابگویی لازم را نداشته و نیاز به وجود دستگاه های صنعتی با ظرفیت بیشتر مشهود می باشد. قسمت های مختلف دستگاه های صنعتی علاوه بر دستگاه های گلاب گیری سنتی شامل دستگاه سختی گیر، ترموستات، پرکن، پاستوریزاتور، دستگاه بسته بندی و آزمایشگاه کنترل کیفی مواد است.

مصارف  گل محمدی:
مصرف گلاب، بیشتر در ایران و کشورهای همجوار رایج بوده و اسانس این محصول به طور گسترده در کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا مصرف می شود.
مصارف عمده اسانس به شرح ذیل می باشد:
1-    استفاده در صنایع عطرسازی و مواد آروماتیک.
2-    استفاده در فرآورده های بهداشتی – آرایشی شامل انواع کرم های آرایشی، لوسیون ها و صابون ها، شامپو، شیر پاک کن و حمام های زیبایی.
3-    استفاده در صنایع غذایی شامل شیرینی ها، نوشیدنی ها ، پودینگ، ژله و ... .
4-    استفاده در تزیین سبدهای گل خشک و گل آرایی.
5-    استفاده در صنایع داروسازی.

     

منابع :
1-    کتایون احمدی.1386.دستورالعمل فنی کاشت، داشت ، برداشت و فرآوری گل محمدی
2-    سیف اللهی. 1383. آفات جوانه خوار سبز گل محمدی

زنبور داری ؛ پرورش مقدماتی زنبور عسل

زنبور داری ؛ پرورش مقدماتی زنبور عسل

تهیه و تنظیم : کاظم زمان زاده - مجید عاکف

بسم الله الرحمن الرحیم
و اوحی ربک الی النحل ان اتخذی من الجبال بیوتا و من الشجر و مما یعرشون.ثم کلی من کل الثمرات فاسلکی سبل ربک ذللا یخرج من بطونها شراب مختلف الوانه فیه شفاء للناس ان فی ذالک لایه لقوم یتفکرون.
سوره نحل  آیات68-69

پروردگارت به زنبور عسل وحی کرد که در کوه ها و درختان و سقف های رفیع منزل گیرید و سپس از میوه های شیرین تغذیه کنید و راه پروردگارتان را با طاعت بپویید، و آنگاه از شکم آنها شهدی به رنگ های مختلف بیرون آید که در آن شفای مردمان است، به راستی در این کار نشانه ای برای اندیشمندان است.



مقدمه
زنبور عسل مفیدترین حشره برای انسان بوده و هست. این حشره پیش از انسان (حدود 150 میلیون سال قبل) وجود داشته و زاد و ولد می کرده است. در آن زمان به صورت اجتماعی زندگی نمی کرده و مثل خیلی از زنبورهای دیگر ، زندگی انفرادی داشته است. هر زنبور لانه مخصوص به خود را داشته و در آن به زندگی ادامه می داده است.
کندو محلی است که زنبورها در آن متولد می شوند، کار می کنند و خواهران و برادران خود را پرورش می دهند و مواد غذایی لازم را در آن انبار و ذخیره می‌کنند.
زنبور عسل دارای نژادهای مختلف است و ساختمان بدنی پیچیده‌ای دارد.



گونه های زنبورعسل
زنبور عسل هندی
کمی کوچک تر از زنبور عسل معمولی است. قد کارگر آن 13 میلیمتر می‌باشد. سلول هایی را که با موم در روی شان ها درست می‌ کند از سلول های زنبور عسل کوچک ترند و میزان تولید عسل آنها کم است. (چند شان و قابل نگهداری در کندو)


زنبور عسل درشت
در هندوستان و چین زندگی می کند. بزرگ ترین نوع زنبور عسلی است که تاکنون شناخته شده است. به حالت وحشی زندگی کرده و در زیر شاخه‌های درخت، شان خود را متصل می سازد. سالانه چند بار از نقطه‌ای به نقطه دیگر کوچ می‌کند. «تک شان» و غیر اقتصادی می باشد.


زنبور عسل کوچک
از همه زنبورها کوچک تر بوده و فقط یک شان درست می‌کند که مثل زنبورهای درشت، به زیر شاخه درخت می‌چسباند. به حالت وحشی در هندوستان و جنوب ایران یافت می‌شود. «تک شان» و غیر اقتصادی است .


زنبور عسل اروپایی
همان زنبور عسلی است که  برای تولید عسل، در کندوها نگهداری می شود و دارای نژادهای مختلفی میباشد.



خصوصیات یک نژاد خوب
-  پر محصول و آرام باشد و نیش نزند.
 - بچه دهی کم و قدرت چرای خوبی داشته باشد
- در مقابل امراض مقاوم باشد.
- مصرف عسل زمستانی اش کم است.
- رشد سالانه‌ را هر چه زودتر شروع کرده و سریع به حداکثر رشد برسد.
به عنوان مهم ترین نژادهای زنبور عسل اروپائی یا معمولی،  می‌توان از زنبور عسل ایتالیایی، کارنیکا و نژاد قفقازی، نام برد.
زنبور نژاد ایرانی بسیار ریز، پر نیش، با تولید عسل زیاد و مقاوم به آفات و امراض می باشد.




تعداد و زمان خرید کندو  برای شروع زنبورداری
کندو را باید در فاصله بین اواخر زمستان تا اوایل بهار یعنی اسفند تا فروردین خریداری کرد. چون در این زمان، کندو زمستان را پشت سر گذاشته و جمعیت موجود، جمعیت اصلی به حساب می آید.
افراد مبتدی باید توجه داشتند که نباید هیچ گاه کندو را در پاییز خریداری کنند، چون در این هنگام جمعیت آن، یک جمعیت کاذب بوده و در زمستان تعدادی از آنها تلف می شوند. برای شروع، دو یا سه کندو مناسب است.


 
نکات ضروری در هنگام خرید کندو
1-  ملکه، جوان و دارای تخم ریزی زیاد بوده و فعالیت آن هم در حد مطلوب باشد. به طرز راه رفتن ملکه باید توجه شود، چون در صورتی که ملکه نتواند به خوبی راه برود، قادر نخواهد بود به طور کامل روی کادر حرکت نموده و تخم ریزی کند.
2- باید تخم ریزی ملکه مرتب باشد، چون تخم ریزی نا مرتب، نشانه پیری یا بیماری ملکه است.
3-  یک جمعیت خوب و قوی برای خرید در اول فصل، باید در حد هفت یا هشت کادر جمعیت باشد. یعنی زنبورها پشت و روی هفت یا هشت کادر را پوشانیده باشند.
4- دقت شود «کندو» بیماری ها و آفات، به ویژه بیماری هایی چون گندیدگی نوزادان (لوک آمریکایی) و آفت کنه واروا نداشته باشد.



کندوی سالم
•    کندویی است که در آن هیچ گونه سوراخ یا درزی وجود نداشته باشد،
•    تخته کف و درب اصلی کندو یک تکه بوده،
•    ضخامت چوب به کار برده شده در ساختمان اصلی کندو کمتر از 2 سانتی متر نباشد،
•    رنگ شده و شماره گذاری شود، تا بتوان برای آنها شناسنامه تهیه کرد.



فصل پرورش زنبورها
فصل پرورش نوزادان (در شرایط آب و هوایی معتدل) به مقدار کم، از اواسط دی ماه شروع شده، مرتب توسعه می‌یابد و در اردیبهشت به حداکثر خود می‌رسد. در صورتی که شرایط اجازه دهد، فعالیت تولید مثل آنها، به همین وضع، تا اواخر خرداد ماه ادامه پیدا می‌کند و در ماه های آبان و آذر فعالیت زاد و ولد به کلی متوقف می شود. نژادهای مختلف زنبورعسل، از این لحاظ دارای خصوصیات متفاوت هستند. هنگامی که تولید مثل کلنی در حداکثر توسعه خود باشد، یک ملکه ممکن است 1500 تا 2000 تخم در روز بگذارد.
زنبورهای یک کندو شامل؛ یک ملکه، چندصد زنبور نر و چند هزار زنبور کارگر است. در تابستان و بهار که زنبورها فعالیت زیادی برای جمع آوری شهد دارند، کندو دارای بیشترین جمعیت می شود. تعداد زنبورهای نر در این موقع، زیادتر از هر موقع دیگر است.
هر یک از این دو نوع زنبور (زنبور نر و کارگر)، وظیفه خاصی دارند. هدفی که یک کندو تعقیب می کند، بقای نسل و یا دفاع از کندو و نگهداری آن است. به دلیل اجتماعی بودن زندگی زنبورهای عسل، هیچ کدام از آن ها اهداف انفرادی را دنبال نمی کنند. آنها می دانند که در نتیجه سعی انفرادی، قادر نیستند برای مدت طولانی زنده بمانند. بنابراین اهدافشان را به صورت دسته جمعی دنبال می کنند.
به دلیل ویژگی «اجتماعی بودن» زنبور، ملکه هر کلنی به وسیله ترشح مواد معطری، باعث نظم و انجام وظیفه هر دسته از زنبورها و کلنی می شود.




وسایل کار زنبورداری معمولی
 - کلاه توری
- دستکش(چرمی ،کتانی و ...)
- دودی
- چنگال پولک برداری
- دستگاه استراکتور (برای جدا کردن یا استخراج عسل از داخل شان ها، بدون آسیب رسیدن به شان)
- اهرم (برای جا به جا کردن قاب ها در کندو)
– کاردک
- قفسه ملکه
- برس نرم (برای جدا کردن زنبور ها از روی قاب)
- ظرف غذا خوری
- تخته موم دوز (تکیه گاهی برای موم به هنگام موم دوزی)
- کندوی خالی
-  موم دوز
- موم بر
- لباس کار مناسب (با رنگ سفید) بهتر است که سر آستین ها و دم پای آن، کشی باشد.
همان طور که گفته شد، وسایل مذکور برای یک زنبورستان معمولی می باشد. بدیهی است که هر چه ابزار و امکانات بیشتری در دسترس یک زنبور دار باشد، در کارش موفق تر خواهد بود.



انتخاب محل زنبورستان
یکی از مهم ترین نکات مدیریتی در پرورش زنبور عسل، انتخاب صحیح محل استقرار زنبورستان است. شرایط مطلوب برای محل استقرار یک زنبورستان و محل استقرار کندوها  به شرح ذیل می باشد.

1 - شرایط آب و هوایی :
به طور کلی، مناطقی که دارای گرما یا سرمای بیش از حد، بارندگی پیوسته و زیاد، هوای ابری در بیشتر اوقات سال، بادهای شدید، هوای شرجی یا غالباً مه آلود و آلودگی هوا دارند، برای استقرار زنبورستان نا مطلوبند.
زنبور عسل در حرارت 16 تا 32 درجه سانتی گراد حداکثر فعالیت را دارد. این حشره، در دمای کمتر از 8 درجه و بیشتر از 39 درجه سانتی گراد از کندو خارج نمی شود.


2 - پوشش گیاهی منطقه :
گیاهانی چون؛ «پنبه، آفتاب گردان، یونجه، شبدر، اسپرس، گوَن، آویشن، خردل، زعفران، نخود، لوبیا، نعنا» و «درختان بادام، بیدمشک، سیب، اقاقیا و گلابی»، «مرکبات»، «گیاهان زینتی» و «طیف بسیار وسیعی از دیگر گیاهان زراعی، باغی، جنگلی و مرتعی»، منابع شهد و گرده برای زنبور عسل محسوب می شوند.


3 - اهمیت وجود منبع آب سالم در اطراف زنبورستان :
همانند سایر جانداران، آب به عنوان حیاتی ترین احتیاج زنبور به حساب می آید.


4 - بهداشت منطقه زنبورستان و اهمیت آن :
زنبور عسل به برخی از بیماری ها حساس است. متأسفانه بیشتر بیماری ها ، باعث انهدام بخش مهم یا تمامی کلنی های یک پرورش دهنده زنبور می شوند.همچنین برخی از بیماری ها ، ضمن خسارت به زنبور دار، قابل معالجه هستند.
پس اقتصادی ترین اقدام برای جلوگیری از ابتلای زنبورها به بیماری، توجه زنبور دار به بهداشت زنبورستان است.


5- اهمیت دور بودن کافی زنبورستان از نقاط مسکونی :
زنبورها با توجه به شعاع پرواز خود، ممکن است تا 5 کیلومتر از محل زنبورستان دور شوند. نزیک بودن زنبورستان به مناطق مسکونی، ممکن است باعث بروز مشکلاتی برای زنبور دار شود. بنابراین، نگهداری کندوی زنبور عسل در پشت بام یا در خانه های مسکونی صحیح نیست.


6 - اهمیت رعایت فاصله زنبورستان ها از هم :
حداقل فاصله لازم برای زنبورستان ها از یکدیگر در هر منطقه از چند صد متر تا چندین کیلومتر متغیر است. چنانچه این فاصله کمتر شود( به خصوص اگر منطقه پوشش گیاهی چندان خوبی نداشته باشد)، مشکلات اساسی پیش خواهد آمد. مشکلاتی مثل؛
- تولید عسل کمتر در دو زنبورستان مجاور هم،
- و امکان رفتن اشتباهی زنبورهای یک زنبورستان به زنبورستان های دیگر وشیوع بیماری و غارت آنها.


7 - نیاز زنبورستان به حصار و نزدیکی آن به جاده  برای دسترسی به وسایل نقلیه، بارگیری و تخلیه کندوها.

8 - استقرار زنبورستان در باغ یا مزرعه :
بی تردید، بهترین مکان استقرار زنبورستان، باغ یا مزرعه بزرگی است که محصول آن باید توسط زنبور عسل گرده افشانی شود. در این صورت، علاوه بر تولید عسل برای زنبوردار، محصولات کشاورز یا باغدار هم به قدر کافی گرده افشانی می شود.


9 - مسافت مکان جدید زنبورستان تا مکان قبلی :
شعاع پرواز مفید زنبور عسل، 2 کیلومتر است. دورترین مسافت پرواز آن، به 5  کیلومتر و گاه به 13 کیلومتر هم می رسد. برای جلوگیری از بازگشت زنبورها به زنبورستان قبلی، مکان جدید باید بیش از 6 کیلومتر تا زنبورستان قبلی فاصله داشته باشد.



آفات و بیماری های زنبور عسل
وجود شرایط مساعد از قبیل:
* فراوانی مواد غذایی(قندی و پروتئینی)،
* درجه حرارت مناسب و رطوبت کافی،
* و همچنین مقدار زیادی زنبور در فضای کم و بیش تاریک و کم نور داخل کندو،
اغلب سبب می شود که زنبور عسل و یا فرآورده های آن، مورد حمله انواع عوامل بیماری زا، انگل ها و شکارچیانی که در زیر نام برده می شوند، قرار گیرد:
 1 – شکارچیان زنبور عسل شامل: پرندگان زنبورخوار، موش، خرس و جوجه تیغی.
2 – آفات زنبور عسل شامل: کنه واروا، کنه درونی، کرم موم خوار و شپشک.
3 – بیماری های زنبور عسل شامل:  بیماری های قارچی، بیماری های تک یاخته ای، بیماری های ویروسی و بیماری های باکتریائی.
 از مهم ترین بیماری ها می‌توان به لوک آمریکایی، لوک اروپایی، نوزما و یبوست ، اشاره کرد.



برداشت عسل
یکی از اساسی ترین اهداف بشر از پرورش زنبور عسل، گرده افشانی گیاهان است. یک کندو، دارای محصولات مختلفی از قبیل عسل، ژل رویال، گرده، بره موم، ‌زهر و موم می باشد . موقع برداشت عسل از کندو، زمانی است که هر کندو (بسته به تعداد طبق و کادری که دارد) حداقل یک قاب عسل داشته باشد.


شرایط یک قاب عسل برای برداشت:
1 – داخل قاب، سلول های عسل سر بسته وجود داشته باشد. باید «دو سوم»  شان شامل سلول های سر بسته باشد. عسل سلول هایی سر باز، نارس است.
2 – قاب حاوی نوزاد نباشد، ‌زیرا در هنگام استراکتور کردن، با عسل مخلوط شده و از استراکتور خارج می شوند.



نحوه برداشت قاب عسل از کندو به این شکل است که؛
قاب را در روی کندو تکان می دهیم تا زنبور های آن به داخل کندو بریزد.
 با استفاده از یک برس و یا مقداری علف، زنبور هایی که در روی قاب باقی مانده اند را، به روی کندو جارو می کنیم. (به خاطر داشته باشیم که حتی یک زنبور نباید بر روی  قاب باقی بماند)
سپس قاب را در داخل پلاستیک مخصوص گذاشته و آنرا داخل کندوی خالی دیگری که مخصوص حمل قاب های عسل است، می گذاریم.
بلافاصله باید درب کندو را ببندیم تا زنبور ها اجازه نشستن بر روی قاب را پیدا نکنند.
دقت کنیم که دریچه پرواز کندو هم، بسته باشد.
بعد از بررسی تمامی قاب های کندوهای زنبورستان، کندو هایی که از قاب عسل پر شده اند را به محلی دورتر از زنبورستان می بریم. این محل می تواند اتاقی باشد که در زمان برداشت عسل،  زنبور ها نتوانند به داخل آن بیایند.



لوازم مورد نیاز برای برداشت عسل
1 -  یک سینی بزرگ، برای آن که وقتی سرِ خانه های بسته شده را باز می کنیم (پولک برداری سلول ها)، عسل بر روی سینی بریزد.
2 – چنگال پولک تراش، برای باز کردن سر سلول ها.
3 – استراکتور، برای خارج کردن عسل از داخل سلول ها.
4 – توری، برای صاف کردن عسل از ذرات ریز موم و مواد دیگری که در آن مخلوط می باشد.
5 – ظرف عسل:‌ که برای ذخیره و حمل عسل استفاده می شود. این ظرف نباید از جنس مس، آهن و روی باشد، زیرا عسل خاصیت خورندگی دارد. بهتر است ظروف استیل و پلاستیک (مواد نو) مورد استفاده قرار گیرد.



زمستان گذرانی زنبورهای عسل
در فصول سرد، با مصرف عسل، انرژی مصرفی باعث ایجاد گرما در فضای اطراف بدن می شود. پس به زنده ماندن زنبورهای عسل در زمستان، کمک می کند. قدرت زمستان گذرانی خوب، جزو صفاتی می باشد که به طور مستقیم با عملکرد کلنی در ارتباط است.
زمستان گذرانی خوب، با صفات دیگری پیوستگی دارد. مانند؛ زنده مانی کلنی برای مدت طولانی با ذخایر کم، مصرف کم ذخایر، عدم واکنش به تغییرات ناگهانی درجه حرارت، عدم تحرک زیاد و ...
در طی زمستان گذرانی، هر قدر هم که دمای خارج از کندو سرد باشد، اما با اعمال مدیریت صحیح به روش ذیل، می توان (به کمک زنبورها) بر سرمای سخت چیره شد:
1- تلاش کنیم برای زمستان گذرانی زنبورهای عسل، منطقه ای معتدل و نه چندان سرد انتخاب شود.
2-  نه تنها برای زمستان گذرانی در مناطق سرد، حتی در فصول کاری در مناطق گرم، سالم بودن کندو و رعایت اصول فنی و استاندارد در ساخت کندو، در کاهش مصرف انرژی (عسل) بسیار مؤثر خواهد بود. پس بهتر است از کندو های سالم استفاده کنیم.
3-  سعی کنیم کندوها در مناطق سرد، در مکانی مستقر شود که سرپناه داشته باشد(مثل انبار) و در مسیر وزش باد قرار نگیرد.
4- چنانچه کندوی ما درب فرعی ندارد، حتماً از پارچه ای ضخیم یا برزنت استفاده کنیم. در فرعی تخته ای نازک است که زیر درب اصلی، روی قاب ها قرار می گیرد.
5- پوشش درب ورودی زنبورها به کندو را تا حدی که یک زنبور بتواند از آن عبور کند، بسته و سایر درزهای کندو را با بتونه یا گل بپوشانیم.
6-  کندو را در محلی که احتمال دارد محل عبور سیلاب باشد، قرار ندهیم. همچنین از قرار دادن کندوها در محل های پَست یا جایی که آب جمع می شود و احتمال یخ زدن وجود دارد، پرهیز کنیم.
7- از اسکان کندو در محل های پر رفت و آمد و پر سر و صدا خودداری کنیم.
8- از ورود رطوبت بیش از اندازه به کلنی ، در تابستان و مخصوصاً در زمستان، ممانعت کنیم، زیرا موجب شیوع انواع بیماری ها می شود.
9-  در مناطقی که سرمای آزار دهنده ای دارد، پوشانیدن کل کندو (به غیر از درب ورودی و دریچه های تهویه) می تواند راه حلی مؤثر در مهار سرما باشد.
10 – به منظور آماده سازی کلنی برای زمستان گذرانی، لازم است پوکه ها و برگه های اضافی را برداریم تا زنبورها بر روی چند قابِ مملو از عسل جمع شوند. 
11-  خوب است تمام قاب ها را در یک سمت کندو فشرده کرده و کنار قاب آخری تخته ای سه لایه به صورت عمودی قرار دهیم. سپس پارچه ای ضخیم (مثل پارچه برزنت) روی قاب ها و تخته سه لایه بکشیم. فضای باقی مانده، می تواند با کاغذ مچاله شده، روزنامه، گونی و امثال اینها، پر شود.



تأمین غذا
کلنی های زنبور عسل، برای زمستان گذرانی احتیاج به چند کیلوگرم عسل دارند. بهترین و مفید ترین غذای زمستانه برای کندوها، همان عسل جمع آوری شده توسط خودشان می باشد، که قسمت اعظم نیاز را برآورده می کند.
در سال های خشک و یا زمانی که تمامی عسل برداشت می شود زنبوردار با کمبود عسل روبرو می شود. پس برای تأمین ذخیره غذای زمستانه، باید کندوها با محلول آب شکر تغذیه شوند. به این منظور، باید از «محلول 3 به 5» و یا از «محلول 1 به 2» (آب و شکر) استفاده کرد. به این صورت که باید تا چندین شان، مملو از شهد شده و سر آنها با موم بسته شود. حداقل 3 یا 4 شان عسل، برای تأمین یک کلنی قوی مورد نیاز است.



شگفتی های زنبور عسل
زنبور عسل برای تهیه یک کیلوگرم عسل، باید معادل هفت بار دور زمین پرواز کرده و 6000 تا 8000 گل را ملاقات کند.
30 تا 50 درصد کل رژیم غذایی بشر، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، به وجود حشرات گرده افشان به ویژه زنبور عسل بستگی دارد.
زنبوهای عسل کارگر در فصل کار و کوشش (بهار و پاییز) خواب نداشته و روزها به جمع آوری شهد و شب ها به تغلیظ آنها می پردازند.
بعضی از موجودات برای بقای خویش، دیگران را شکار یا کشتار می کنند، در صورتی که زندگی و بقای زنبور عسل باعث بقا و تولید بذر در گیاهان می گردد.

پرورش ماهی دراستخرهای ذخیره آب کشاورزی

پرورش ماهی  دراستخرهای ذخیره آب کشاورزی
نگارش: خسرو شیرقاضی – محمدعلی محمدی

مقدمه:
در عصر حاضر، به دلیل محدودیت برداشت آبزیان از دریاها و اقیانوس ها، آبزی پروری در آب های داخلی  مورد توجه ویژه اکثر کشورها قرار گرفته است. همچنین جامعه جهانی، از بعد دیگری نیز به اهمیت تولید و مصرف آبزیان پی برده است، و آن؛ «موضوع کیفیت مناسب و ارزش غذایی گوشت ماهی نسبت به سایر فرآورده های غذایی» است.
ظرفیت های منابع آبی موجود در ایران - از جمله استان خراسان رضوی- زمینه مناسبی برای توسعه پروش ماهی به وجود آورده است. 10.920 حلقه چاه کشاورزی، 6.284 رشته قنات و 1.695 چشمه در بخش کشاورزی استان خراسان رضوی با تخلیه 4/8 متر مکعب،  نشان دهنده استعداد استان، برای پرورش ماهی است. نتایج «طرح شناسایی منابع آبی استان» نشان می دهد که بخش عمده ای از آب های بخش  کشاورزی، برای پرورش ماهی مناسب اند.

نکته مهم وقابل تامل آن است که پرورش ماهی  در این منابع به صورت دو منظوره بوده و هیچ گونه مصرف آبی را به همراه ندارد. اساساً پرورش ماهی، یک روش برای بهره وری بیشتر از منابع آب به شمار می رود.



مزایای پرورش ماهی دراستخرهای ذخیره بخش کشاورزی
پرورش ماهی در این استخرها، موجب می شود آب خروجی از استخر، غنی شده و املاح مورد نیاز  گیاه را، به صورت محلول، از طریق آوندها به گیاه برساند.
نتیجه این اقدام، افزایش تولید محصولات کشاورزی - با کیفیت بهتر- خواهد بود. این موضوع، در مورد چند نوع محصول گیاهی نظیر؛ یونجه ، برنج وچغندر قند آزمایش شده، که جواب تمام آن ها، مثبت بوده است.
از سوی دیگر، پرورش ماهی دراستخرهای ذخیره، میزان مصرف کود را تا حدودی کاهش می دهد که از نظر زیست محیطی نیز نکته ای قابل توجه است.
همچنین، پرورش ماهی برای کشاورز سود اقتصادی به همراه داشته و می تواند بسیاری از هزینه های جنبی او را به آسانی جبران کند. حدوداً به ازای هر کیلوگرم تولید ماهی، 1500 تومان سود، عاید کشاورز می شود.
مزیت مهم دیگر، تولید و ورود گوشت ماهی - به عنوان غذای سلامتی- در سبد غذایی خانوار روستایی و شهری است. امروزه، مصرف سرانه آبزیان، یکی از شاخص های مهم جهانی در توسعه کشورها به شمار می رود.

گونه های مورد نظر برای پرورش:

به تناسب دما و شوری آب و اقلیم منطقه، گونه های متنوعی برای پرورش وجود دارد.
•    مثلاً برای آب های گرم و شیرین با دمای بالای 20 درجه سانتی گراد، دو گونه از ماهیان گرمابی به نام «کپور» و «آمور» را می توانیم پرورش دهیم.
•    در آب های خنک با دمای 12 تا 18 درجه سانتی گراد نیز، پرورش ماهی قزل آلا میسّر است.
هر چند، تجارب چندین ساله کارشناسان بخش، شیوه هایی را در اختیار ما گذاشته است که در دماهای خارج از این دامنه هم، بتوانیم پرورش ماهی داشته باشیم.



توجیه اقتصادی پرورش ماهی قزل آلا و کپور، در استخرهای ذخیره
همان طور که قبلاً ذکر شد، منابع آبی هدف در این پروژه، چاه های کشاورزی و قنوات است.

- دمای مناسب منابع آبی؛
•    برای پرورش ماهی قزل آلا «12 تا 18 درجه»
•    و برای ماهی کپور «بالای 20 درجه سانتیگراد» است.

- طول دوره پرورش (بسته به دمای آب)؛
•    برای ماهی قزل آلا «6 تا 8 ماه»
•    و برای ماهی کپور «8 ماه و بیشتر» است.

- متوسط وزن در زمان برداشت؛
•    ماهی قزل آلا «350 تا 400 گرم»
•    و ماهی کپور «800 تا 1000 گرم» می باشد.

همان طور که در جدول زیر مشاهده می شود، در سال 1388؛
o    قیمت تمام شده ماهی قزل آلا «22.000 ریال» و ماهی کپور «15.000 ریال» محاسبه شده است.
o    قیمت فروش ماهی قزل آلا «40.000 ریال» و ماهی کپور «30.000 ریال» می باشد.
در مجموع تولید ماهی قزل آلا و کپور، در استخرهای ذخیره، به بهره وری منابع آبی کمک کرده و سود اقتصادی مناسبی را برای کشاورزان به همراه دارد.

جدول محاسبه سود دوره پرورش ماهی قزل آلا و کپور- براساس قیمت سال 1388

* توضیح: درآمدهای اعلام شده فوق، بر اساس نرخ تورم سالیانه، در هزینه ها و تقاضای خرید (عامل افزایش قیمت فروش در سال های مورد نظر) دارای تغییر خواهد بود.



چالش های پرورش ماهی در استخر های ذخیره آب کشاورزی
1.    آشنایی نبودن کشاورزان، با فن پرورش ماهی و دسترسی نداشتن به کارشناسان فن، از مهم ترین چالش هاست، که این موضوع، اهمیت ترویج فرهنگ آبزی پروری را نشان می دهد.
2.    چالش بعدی، باور نادرست کشاورزانی است که اقدام به اجرای سیستم های قطره ای و بارانی در اراضی خود کرده اند. این گروه از کشاورزان تصور می کنند پرورش ماهی، برای سیستم آبیاری نوین مشکل ایجاد می کند. باید یادآور شد که پرورش ماهی هیچ تأثیر منفی در سیستم آبیاری قطره ای و بارانی ندارد و فقط نیاز به شستشوی فیلترها را بیشتر می کند. "هرچند که در صنعت روز شیلات، فیلترهایی با توانایی بیشتر در حذف مواد (نسبت به فلیترهای آبیاری تحت فشار) وجود دارد که با نصب آن ها، این نگرانی رفع می شود".
3.    چالش سوم، هماهنگ کردن زمان پرورش ماهی با نظام آبیاری کشاورزی است. برای رفع نگرانی در این زمینه، باید در زمان شروع فصل کشاورزی و روشن شدن چاه -برای آبیاری مزرعه- اقدام به رهاسازی بچه ماهی کرد. وزن رها سازی باید به گونه ای تنظیم شود که قبل از شروع دوره خاموشی چاه، ماهی به وزن بازارپسندی رسیده و صید شود.

                                  : تجارب پرورش دهندگان ماهی نشان می دهد                                                

بین اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار و پرورش ماهی در استخرهای ذخیره، تعارضی وجود ندارد

اقدامات لازم برای ماهی دارکردن استخرها ی ذخیره آب کشاورزی

- شستشو و تمیز کردن کامل استخر قبل از رها سازی ماهی
ـ نصب برج هواده یا ایجاد حالت ریزش آب در استخر، برای تأمین اکسیژن مورد نیاز ماهی قزل آلا
ـ نصب توری در محل ورودی و خروجی استخر

منبع آبی باید حداقل 10 لیتر در ثانیه آب داشته باشد. پیش بینی احتمال قطع آب بسیار ضروری است. لازم است برق اضطراری تأمین شود.

ـ تنظیم ارتفاع آب استخر (بالا آوردن خروجی استخر)70-50 سانتی‌متر
ـ فنس کشی پیرامون استخر، به منظور رعایت مسایل بهداشتی و امنیت تولید

کشاورزگرامی؛

در صورت مناسب بودن دما و کیفیت آب، بهتر است استخر ذخیره آب کشاورزی را دو منظوره احداث کنید.

مزایای اقتصادی پرورش ماهی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی:
* افزایش بهره وری منابع آبی
* تولید گوشت ماهی به عنوان غذای سلامتی
* ایجاد اشتغال، کمک به اقتصاد خانوار وکشور
* بهبود تولیدات زراعی و باغی از طریق غنی شدن آب کشاورزی

کشاورزگرامی

برای احداث استخر دو منظوره (کشاورزی و پرورش ماهی) و یا اصلاح استخرهای ذخیره آب موجود، با کارشناسان رابط شیلات و اداره آب و خاک شهرستان مشورت کنید

با توجه به رشد جمعیت و نیاز مردم به غذا، آبزی پروری نه تنها یک فرصت، بلکه یک ضرورت است

پرورش کرم ابریشم

---

پرورش کرم ابریشم

نویسنده : علی اکبر رضایی – فرزام پور رمضان




مقدمه:
روستا ، محل کار و تلاش و زندگی باعزت است. علاوه بر فعالیت هایی مانند کشت گندم و یونجه و جو و حبوبات و نگهداری گاو، گوسفند و مرغ و خروس و ... می توان کارهای دیگری هم انجام داد. انجام فعالیت های جدید ، هم به زندگی ما تنوع و رونق می دهد، هم متوجه می شویم که می توانیم از راه های دیگری نیز درآمد خودمان را زیاد کنیم.
یکی از این کارها، پرورش کرم ابریشم است. نگهداری و پرورش کرم ابریشم کم زحمت بوده و سرمایه زیادی هم نمی خواهد. از سوی دیگر با انجام این فعالیت، شغل و کار برای افراد خانواده و یا دیگران ایجاد می شود. همچنین به علت اینکه برای تغذیه کرم ابریشم به برگ توت نیاز است، با ایجاد توتستان ها و گسترش فضای سبز، کمک بزرگی به سرسبزی روستا و محیط زیست خودمان می کنیم.
الیاف ابریشم، مصرف های زیادی دارد. از این الیاف، در تهیه و تولید پارچه های مختلف، تهیه نخ های ابریشم برای بافت فرش های قیمتی و تابلویی و استفاده در بسیاری از هنرها و صنایع دیگر استفاده می شود.
مطالب و نکات مهمی درباره پروش و نگهداری کرم ابریشم از مرحله تفریخ تخم تا تولید پیله، به زبان ساده و با تصاویر مناسب ارائه می شود:




تاریخچه نوغانداری در ایران
براساس مدارک تاریخی، چین، اولین کشوری بود که به صنعت تولید ابریشم دست پیدا کرد. مورخان، زمان ایجاد این صنعت را 3500 سال قبل از میلاد مسیح نوشته اند. محموله های ابریشمی چین از راه جاده  ابریشم، از ایران به کشورهای اروپایی حمل می شد. این کار، موجب رواج صنعت نوغانداری در ایران شد.
در دوره سلطنت ساسانیان، این صنعت رونق فراوانی داشت. همچنین در دوره صفویه به دلیل ثابت بودن وضع سیاسی، می توان این دوره را عصر شکوفایی پرورش کرم ابریشم نام برد. ولی در زمان سلطنت سلسله قاجاریه، به دلیل بی توجهی به این فعالیت و شیوع بیماری "پبرین" ، دوره رکود صنعت نوغانداری شروع شد. در نتیجه میزان تولید ابریشم کشورمان از 3000 تن در دوره صفویه به 100 تن در زمان قاجاریه رسید.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با تشکیل شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران، صنعت تولید ابریشم جان تازه ای گرفت. تحققیات لازم در احیاء این صنعت به ویژه برای تولید نژاد خالص کرم ابریشم و تولید تخم نوغان هیبرید مورد نیاز کشاورزان شروع شد.



پرورش کرم ابرایشم، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، رونق بیشتری گرفته است


پیش از انقلاب اسلامی ایران، میزان مصرف سالانه تخم نوغان، حداکثر حدود 100 هزار جعبه بوده است. از این میزان، 3300 تن پیله تر و در حدود 350 تن نخ خام تولید می شده است. هم اکنون سالیانه بیش از 200 هزار جعبه تخم نوغان در کشور توزیع و مصرف می شود.





تفریخ چیست؟
هدف از تفریخ تخم نوغان، به وجود آوردن شرایط مناسبی است که به کمک آن، همه کرم ها به طور همزمان، یکنواخت و با قدرت کافی از تخم ها خارج شوند. زمان مناسب برای این کار، 13-12 روز بعد از زمان خروج تخم نوغان ها از سردخانه است.


با فراهم کردن شرایط مناسب در تفریخ تخم ها، کرم های قوی و یکنواخت تولید می شوند.



سه روز اول، باید تخم نوغان ها را در درجه حرارت 15 درجه سانتی گراد و پس از آن تا روز آخر، در درجه حرارت 25-24 درجه سانتی گراد نگه داری کرد. علاوه بر آن ، رطوبت محیط باید در شش روز اول، حدود 75-70 درصد و بعد از آن تا روز آخر، یعنی روز دوازدهم حدود 85-80 درصد باشد.


وضعیت دما و رطوبت در مدت تفریخ تخم ها




توجه
پس از اینکه اولین آثار تفریخ یعنی تغییر رنگ تخم نوغان (طوسی روشن) دیده شد، باید برای تفریخ یکنواخت، تخم ها 48 ساعت در یک اتاق تاریک که دمای 25 درجه سانتی گراد و 80 درصد رطوبت دارد، قرار گیرند.
در پایان روز سیزدهم، اتاق را روشن کنید. 2 تا 4 ساعت بعد از روشن کردن اتاق، تمام یا بیشتر تخم ها، تفریخ شده و به کرم تبدیل می شوند. به این ترتیب، عمل تفریخ به پایان می رسد.


در مدت تفریخ تخم ها، ایجاد دما و رطوبت مناسب اهمیت زیادی دارد


لازم به یادآوری است که برای یکنواخت کردن عمل تفریخ، باید از ابتدای روز اول تفریخ تا پایان روز دهم، هر روز 18 ساعت نوردهی و 6 ساعت تاریکی برقرار شود.همچنین از ابتدای روز یازدهم تا پایان روز دوازدهم، 48 ساعت تاریکی کامل باید انجام شود.




کرم جوان
کرم ابریشم ،پنج مرحله تغذیه و چهارمرحله پوست اندازی، دارد. به  هر مرحله از تغذیه"سن" و به هر مرحله از پوست اندازی "خواب کرم" گفته می شود. سنین 1، 2 و 3 را کرم جوان و سنین 4 و 5 را کرم بالغ می گویند. سنین کرم جوان 11 روز طی می کشد.حرارت مناسب برای این دوره ، حدود 27-25 درجه سانتی گراد و با رطوبتی حدود95  الی 80 درصد است. در هر سن حرارت 1 درجه و رطوبت 5 درصد کاهش داشته و سیر نزولی دارد.
در این مرحله به دلیل کوچک و ظریف بودن کرم ها، رعایت نکته های فنی پرورشی مانند استفاده از برگ مناسب و لطیف، خرد کردن برگ ها، دقت در پرورش، ضدعفونی کردن محل و رعایت بهداشت از عامل های مهم  موفقیت در پرورش و تولید پیله هایی با کیفیت و مقدار مطلوب است.



رعایت نکته های فنی پرورش کرم ابریشم، عامل اصلی موفقیت است.



کرم بالغ
سنین 4 و 5 کرم ابریشم به نام کرم بالغ نامیده می شود. این سنین حدود 16 روز طول می کشد. درجه حرارت مناسب برای این دوره، 24 تا 23 درجه سانتی گراد و رطوبت لازم حدود 85 درصد تا الی 80 درصد است. به صورت نزولی در هر سن حرارت 1 درجه و رطوبت 5 درصد کم گردد. به دلیل حجم زیاد کرم در این دوره، از مکان های پرورشی به نام تلمبار استفاده می شود.


کرم های جوان با تغذیه مناسب، خود را برای تنبیدن پیاه آماده می کنند



در این مرحله ، به دلیل بزرگ بودن کرم و قوی شدن آرواره های آن، می توان برگ ها را با شاخه، روی بستر قرار داد. در پایان سن پنجم، کرم ها، کم کم از اشتها می افتند و جثه آنها قدری کوچک و به رنگ زرد و شفاف درمی آید. در این زمان، با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرم ها، تنیدن پیله شروع می شود.
از زمان شروع به تنیدن پیله، حدود سه روز طول می کشد تا کرم، تمام نخ ابریشم خود را تنیده و پیله، کامل شود. در روز هفتم تا هشتم بعد از تنیدن، پیله ها جمع آوری و برای جلوگیری از تبدیل شفیره به پروانه، آنها را خشک می کنند. سپس پیله های خشک شده را برای نخ کشی به کارخانه یا کارگاه های دستی ابریشم کشی می فرستند.


در مدت سه  روز ، کرم تمام پیله را می تند



آماده سازی پیله ها به روش سنتی برای نخ کشی



خواب کرم
در این مرحله، کرم شروع به پوست اندازی می کند. زمانی که مشاهده شد کرم به تغذیه از برگ توت علاقه ندارد، باید از قرار دادن برگ روی کرم ها و دست زدن به آنها خودداری کرد تا کرم بتواند به راحتی پوست خود را عوض کند و به زندگی ادامه دهد.



نکته
به طور معمول هر جعبه تخم نوغان، 20 هزار دانه تخم کرم ابریشم دارد و اگر تمام تخم ها تفریخ شوند و تا پایان مرحله زندگی، همگی سالم باشند و هر تخم پیله مناسبی (حدود 2 گرم) تولید کند، از هر جعبه تخم نوعان، می توان تا 40 کیلوگرم پیله برداشت کرد.



بهداشت و ضدعفونی مکان پرورش
مهم ترین اصل در جلوگیری از شیوع بیماری ها، رعایت بهداشت و پیشگیری است. برای همین، تمام مکان ها و وسایل پرورشی را باید قبل از شروع هر مرحله پرورش و پس از پایان آن، ضدعفونی کرد.





از چه محلول هایی برای ضدعفونی می توان استفاده کرد؟
1 – محلول 2 درصد فرمالین
10 روز قبل از شروع پرورش، می توان از محلول یک لیتر فرمالین(37 درصد) و 17 لیتر آب استفاده کرد. 48 ساعت قبل از شروع پرورش، باید همه درها و پنجره های مکان پرورش را باز کرد تا گاز به وجود آمده از فرمالین از محیط پرورش خارج شود. از این محلول در هر متر مربع به میزان یک لیتر استفاده می شود.


2- محلول یک درصد کلر
زمان استفاده از این محلول، یک روز قبل از شروع پرورش است. این محلول شامل 20 گرم کلر تجارتی و یک لیتر آب است. محلول را به همه جای مکان پرورش پاشید.


3- پودر کلر و آهک
این پودر به صورت روزانه در محل ورود به سالن پرورش استفاده می شود. مخلوط، شامل 950 گرم آهک کشته شده و 50 گرم کلر است . از این پودر برای ضدعفونی کردن بستر پرورش در قبل و بعد از هر خواب کرم ها، استفاده می شود.







بیماری های رایج در نوغانداری و روش کنترل آنها
1-    گراسری
نشانه های بیماری
به وجود آمدن برآمدگی در محل اتصال بندهای بدن کرم- درخشندگی و شکننده شدن پوست بدن کرم ها- تحرک بیش از حد و مشاهده تعدادی از کرم های بیمار در لبه های بستر پرورش- خارج  شدن مایع شیری رنگ از بدن کرم های بیمار پس از ترکیدن  برآمدگی ها.


کرم ابریشم مبتلا به بیماری گراسری
    

راه های شیوع بیماری
ضدعفونی ناقص محل پرورش، تغییرات ناگهانی شرایط محیط مانند درجه حرارت ، وجود رطوبت بیش از حد در محیط پرورش و برگ ها، استفاده از برگ هایی با کیفیت نامناسب، جمع شدن بیش از حد لاروها، استفاده از برگ های تخمیر شده (گرما زده و ترش شده) و آلوده و تهویه نامناسب سالن پرورش.


راه های کنترل و پیشگیری
انجام ضدعفونی درست، تغذیه کرم ها با برگ های خوب و مناسب، حفظ حرارت و رطوبت در حد استاندارد، مدیریت درست در پرورش و در زمان خواب و بیداری و تنیدن پیله، فراهم کردن بستر کافی پرورش، تهویه مناسب، جمع آوری و از بین بردن سریع کرم های آلوده، استفاده از مواد ضدعفونی کننده ( به توصیه کارشناسان)




2- فلاشری
نشانه های بیماری
اشتهای ضعیف، کم شدن رشد و چروکیدگی پوست بدن، از دست رفتن قابلیت ارتجاعی و کشیدگی پوست ، اسهال و استفراغ، مشاهده حالت زنجیری در مدفوع، سفت شدن قسمت سر و سینه کرم ها، سیاه شدن کرم های مرده.


کرم ابریشم مبیلا به بیماری فلاشری



راه های شیوع بیماری
ضدعفونی ناقص، تفریخ نادرست تخم نوغان، نوسان درجه حرارت، استفاده از برگ های نامناسب مانند برگ های خیس یا گرمازده و پلاسیده و خاک آلود، نداشتن تهویه مناسب در محیط پرورش ، تعداد بیش از حد کرم ها و برگدهی خیلی کم یا خیلی زیاد، انباشته شدن فضولات در بستر پرورش، ضربه و صدمه دیدن کرم ها در طول عملیات پرورش.



راه های کنترل وپیشگیری
ضدعفونی درست، جا به جایی مناسب تخم نوغان از محل خرید تا محل تفریخ و انجام عملیات درست و استاندارد در تفریخ، فراهم اوردن و حفظ حرارت و رطوبت مناسب در تمام مدت پرورش،تغذیه با برگ های خوب، رعایت بهداشت در هنگام پرورش، جلوگیری از آسیب  و ایجاد زخم در بدن کرم، جمع آوری و از بین بردن کرم های بیمار و نگهداری درست برگ توت.



3    - مسمومیت غذایی
ظاهر شدن حرکت های عصبی در سر و سینه کرم های مسموم ، اسهال و استفراغ شدید کرم ها، بالا نگه داشتن سر و سینه کرم های مسموم


راه های ایجاد مسمومیتت
استفاده از برگ های ناشناخته و یا آلوده به سم های شیمیایی و حشره کش ها، ساختن توتستان در کنار کارخانه های صنعتی ، سمپاشی باغ ها و مزرعه های کناری در مسیر باد به سمت توتستان.



راه های کنترل و پیشگیری
اطمینان از آلوده نبودن برگ ها به سم از راه آزمایش آنها با تعداد کمی از کرم ها قبل از تغذیه کامل، برگدهی سریع با برگ های تازه و لطیف پس از مشاهده نشانه های مسمومیت، برای کم کردن تلفات، استفاده از پودر پافسول(مخلوط 950 گرم آهک کشته و 50 گرم پودر پارافرمالدئید) و پاشیدن آن بر روی بستر آلوده و جمع اوری کرم های مسموم .







خلاصه مطالب
•    صنعت نوغانداری در کشور چین در حدود 3500 سال قبل از میلاد مسیح رونق داشته است.
•    از هرجعبه تخم نوغان، می توان تا 40 کیلوگرم پیله برداشت کرد.
•    تفریخ باید براساس زمانبندی دقیق و در شرایط مناسب انجام پذیرد.
•    سنین 1 و 2 و 3 را کرم جوان و سنین 4 و 5 را کرم بالغ می گویند.
•    در جلوگیری از انتقال بیماری ها در پرورش کرم ابریشم، رعایت بهداشت و پیشگیری، نقش مهمی دارد.
•    محلول 2 درصد فرمالین و یک درصد کلر برای ضدعفونی مکان پرورش قبل از شروع کار، بسیار مفید خواهد بود.
•    سه بیماری گراسری، فلاشری و مسمومیت غذایی در پرورش کرم ابریشم رایج است.
•    ضدعفونی مناسب ، تغذیه با برگ های سالم ، جمع آوری کرم های بیمار و یا مرده از عوامل مهم در پیشگیری از شیوع بیماری هاست.

پرورش مرغ بومی

---

پرورش مرغ بومی

 

مقدمه
پرورش طیور به وی‍ژه مرغ بومی از گذشته‌های دور در ایران رایج بوده است. خانواده‌های روستایی وعشایری، با نگهداری تعدادی مرغ و خروس، آنها را پرورش می دادند و با استفاده از گوشت، تخم و پر آنها، بخشی از نیازهای افراد خانواده را برطرف می کردند. همچنین مقدار اضافی مرغ و تخم مرغ تولیدی را به شهرها برده و می فروختند.

امروزه نیز در بیشتر روستاهای کشور، با کمترین هزینه وامکانات، پرورش مرغ بومی به صورت گله‌های کوچک انجام می‌شود. هرچند، این گله‌ها معمولاً به علل بهداشتی، تغذیه ای و ژنتیکی تولید و بازده کمی دارند و نقش آنها در اقتصاد و تغذیه روستاییان محدود می باشد.

خوشبختانه با توجه و عنایت خاصی که وزارت جهاد کشاورزی به امر حفظ و اصلاح نژادهای بومی داشته است، مراکز پشتیبانی، اصلاح نژاد و ترویج مرغ‌های بومی، زیر نظر معاونت بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی، در مناطق مختلف کشور راه اندازی گردیده و در حال حاضر بیش از دو دهه از فعالیت این مراکز می گذرد. این مراکز علاوه بر حفظ و افزایش کیفی منابع بومی، به تولید و توزیع جوجه‌های یکروزه بومی و تخم‌مرغ نطفه دار بومی می پردازند. از این رهگذر افزون بر رونق دیگر بار تولید و پرورش مرغ‌های بومی، به امر اشتغال زایی، بهبود وضع اقتصادی و تغذیه‌ای در روستا نیز کمک می‌شود.

با تهیه جوجه‌های بومی  از این مراکز و با آموختن روش های درست پرورش مرغ بومی، می توان این کار را به صورت پیشه ای درآمد زا در مناطق روستایی و عشایری کشور، گسترش و رونق داد.



دلایل اهمیت پرورش و نگهداری مرغ بومی در روستاها
- حفظ ذخایر پر ارزش ژنتیکی مرغ‌های بومی،‌ بهبود تغذیه روستاییان، ایجاد اشتغال و بهبود در آمد آنان.
- کاهش بخشی از نیاز کشور به مواد خوراکی طیور مثل ذرت، سویا، گندم، جو و... که از خارج تأمین می‌شود.
-  مقاومت مرغ بومی در برابر شرایط نامساعد زیستی و بیماری‌ها .
- امکان نگهداری مرغ بومی، با کم ترین هزینه و تنها با مصرف باقیمانده سفره و ضایعات کشاورزی .
- مقبولیت تولیدات طیور بومی به عنوان محصول ارگانیک (که بدون استفاده از دارو پرورش یافته اند) در میان مصرف کنندگان .
- بیشتر بودن مزیت پرورش مرغ بومی در بستر، نسبت به نگهداری در قفس .
- گوشت مرغ و تخم مرغ دارای ارزش غذایی زیادی بوده وتأمین کننده پروتئین حیوانی روستاییان می باشد.
- تهیه محل و جایگاه  پرورش مرغ، برای روستاییان بسیار آسان تر از فراهم کردن محل و جایگاه برای پرورش دیگر حیوانات اهلی می باشد.

در شرایط زندگی عشایری که اغلب یخچال وجود ندارد، نگهداری تخم مرغ بسیار ساده تر از سایر منابع پروتئینی است. (تخم مرغ های بی نطفه، در درجه حرارت معتدل، کیفیت خود را به مدت 10 تا 14 روز حفظ می کنند).
- گوشت مرغ به خاطر سهل الهضم بودن، می تواند غذایی مناسب برای افراد کهنسال یا بیمار روستایی باشد.
- نگهداری و پرورش مرغ‌های بومی، به دلیل نیاز نداشتن به امکانات و تجهیزاتی که در پرورش مرغ‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و نیز داشتن مقاومت بیشتر و سازگاری با اقلیم بومی، آسان تر است.
- خانوارهای روستایی فاقد زمین نیز، توانایی نگهداری از چند قطعه مرغ را با حداقل امکانات دارند.
- زنان و دختران روستایی به عنوان یک نیروی کار مناسب می توانند مدیریت و نگهداری از یک گله کوچک مرغ را بر عهده گیرند که درآمد جنبی حاصل از آن، در اقتصاد خانوار روستایی اهمیت زیادی دارد.
- پرورش مرغ بومی و تولیدات آن، واحد تولیدی کوچکی را به وجود می آورد  که نیاز به تکنولوژی خاصی ندارد.
- با نگهداری و پرورش طیور، خانوار روستایی به وی‍ژه کودکان، با پرندگان، بیش از پیش خو می گیرند و می تواند سرگرمی خوبی برای آنان باشد.

انتخاب نژادهای تخم گذار
از نظر ظاهری، مرغ تخم گذار، سرحال، قوی ، پرتحرک و بسیار پرخور است. به تدریج که میزان تخم گذاری زیاد می‌شود، رنگدانه‌های بدن، کاهش می یابد. جوجه‌های نژاد تخم گذار از 4 تا 6 ماهگی به تخم می‌آیند. به علاوه، جوجه خروس های این نژاد هم زودتر به بازار مصرف می رسند. حدود 18 تا 20 مرغ بومی تخم گذار، می تواند برای یک خانوار 6 نفری، دست کم یک تخم مرغ به ازای هر نفر در روز تولید نماید.
 


برای شروع کار نگهداری و پرورش مرغ، راه‌های متفاوتی وجود دارد:
- استفاده از مرغ بومی تخم گذار
- استفاده از تخم مرغ نطفه دار برای جوجه کشی
- خرید جوجه یکروزه بومی مناسب از مراکز تأیید شده
- خرید جوجه 1 تا 2 ماهه و پرورش آنها (این روش، هرچند از روش های قبلی کمی گران تر است، اما مطمئن تر می‌باشد و برای بار اول پیشنهاد می‌شود)

پرورش جوجه بومی یکروزه
جوجه‌های یکروزه باید تا چند هفته اول ، در محلی گرم، نگهداری شوند. این محل معمولاً شامل یک منبع تولید کننده گرما و یک سرپناه می باشد که دمای لازم را برای پرورش جوجه‌ها تأمین و حفظ می کند. منبع تولید کننده گرما ممکن است برقی، گازسوز یا نفتی باشد.
به طور کلی در مورد محل نگهداری جوجه‌ها، با توجه به مناطق مختلف جغرافیایی، باید 4 عامل؛" عایق بندی"، "تهویه"،" منبع گرم کننده" و "منبع خنک کننده" مورد توجه قرار گیرد.
دمای محل نگهداری جوجه‌های یکروزه در ابتدا باید حدود32 تا 35 درجه سانتی گراد باشد. با رشد و پردرآوردن، به تدریج نیاز آنها به دمای محیط کاهش می یابد و باید کم کم، دما را کاهش داد، تا در 7  تا 9 هفتگی به حدود 22 درجه برسد.

برای رسیدن به رشد مطلوب، دسترسی به غذا در ساعات اولیه ورود جوجه‌ها اهمیت دارد. ماه اول (به ویژه هفته اول)، زمان حساس در زندگی جوجه‌ها محسوب  می‌شود. در روز اول تولد، 12 تا 24 ساعت نباید دان در اختیار جوجه قرار داد، چون باقیمانده زرده در بدن جوجه‌ها، برای تغذیه آنها کافی است. بعد از آن نیز در صورت امکان، 12تا 14 ساعت از آرد ذرت به تنهایی استفاده شود. سپس می توان از غلات یا خوراک های دیگر به صورت آردی (کوبیده شده) استفاده کرد. توصیه می‌شود به هیچ وجه از آرد گندم در هفته اول زندگی جوجه‌ها در جیره غذایی آنها استفاده نشود.
بهتر است تا حد امکان برای قوی و آماده شدن جوجه‌ها برای مراحل بعدی رشد، در2 هفته اول از دان مخصوص جوجه‌ها با سن پایین که توسط شرکت های معتبر ارایه می‌شود و حاوی مکمل ها و ویتامین های لازم می باشد، استفاده کرد. نباید از دانه ی کامل برای جوجه‌ها در هفته اول استفاده کرد. به علاوه باید دقت کرد که در لانه و مسیر حرکت جوجه‌ها، دانه سالم ریخته نشده باشد.

مهم ترین مشکل مرغداری بومی درکشور ما، زیاد بودن تعداد تلفات جوجه‌هاست که با انجام برخی اقدامات، می توان تلفات را کاهش داد.



از عوامل مهم تلفات جوجه‌ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. بیماری‌ها، مراجعه نکردن بموقع به دامپزشکی و نزدن واکسن لازم، باعث مرگ و میر جوجه‌ها می‌شود.
2. مراقبت نکردن بموقع و مناسب، از جمله عدم تهیه دان خوری و آب خوری متناسب با تعداد و سن جوجه‌ها، می تواند موجب بروز آسیب های فیزیکی به آنها شود.
3.فراهم نبودن شرایط بهداشتی جایگاه، تغذیه و آب آشامیدنی.

پرورش نیمچه بومی
در مورد پرورش نیمچه ، می توان جوجه‌های 6 تا 8 هفته را از مراکز مورد تأیید خریداری کرد. نگهداری این نوع گله پرورشی، آسان تر بوده و در مقایسه با پرورش جوجه یکروزه، محصول مورد نظر (تخم مرغ) زودتر تولید می شود. به طور معمول پولت ها در سن20 تا 24 هفتگی شروع به تخم گذاری می کنند.
* حتماً پیش از سفارش و خرید جوجه، محل مورد نظر برای نگهداری آن ها باید آماده شود.
* محل مورد نظر از نظر حضور حشرات، جوندگان، خزندگان و جانوران موذی بررسی و کنترل گردد.
* برای هر 10 جوجه، حدود یک متر مربع لازم است. برای پولت ها ( بعد از سن 8 هفتگی) حدود دو برابر این مقدار، فضا مورد نیاز می‌باشد (یعنی به ازای هر 10 مرغ، حدود 2 متر).

* دست کم دوبار در هفته، لانه مرغ ها  و تجهیزات آن (آب خوری، دان خوری و...) تمیز شوند.
* پیش از ریختن بستر در کف لانه‌ها، از خشک بودن کف لانه اطمینان حاصل شود.
* ضخامت بستر باید در زمستان بیشتر بوده و تا حد ممکن خشک باشد.



استفاده از تخم نطفه دار برای جوجه کشی
یکی دیگر از راه‌های بهره وری و پرورش مرغ بومی، تهیه تخم نطفه دار بومی از مراکز تأیید شده برای جوجه کشی می باشد. به این منظور دستگاه‌های جوجه کشی با اندازه‌ها و شکل های مختلف در بازار موجود می باشد. بهتر است برای آغاز کار و پیش از تهیه دستگاه جوجه کشی، با کارشناسان امور دام جهاد کشاورزی مشورت شود.

جایگاه مرغ
اول. دلایل ساخت جایگاه برای مرغ ها
1. محافظت آنها از باد، برف، باران، نور مستقیم خورشید و تغییرات شدید آب و هوایی،
2. کنترل روشنایی و میزان نوردهی،
3. جلوگیری از شکار شدن آنها توسط دیگر حیوانات،
4. محافظت و کنترل آسان تر جوجه‌ها،
5. جلوگیری از تغذیه آنها با غذا و آب های آلوده و کنترل غذا و آبی که به مرغ ها داده می‌شود،
6. جمع آوری راحت تر تخم مرغ ها در جایگاه و کاهش آلودگی و شکستگی آنها،
7.  پیشگیری از گسترش بیماری‌ها.

دوم. شرایط جایگاه
1. با توجه به نوع آب وهوا و امکانات روستا، جایگاه مرغ از آجر، سنگ، بلوک سیمانی و... ساخته شود.
2. کف جایگاه باید از زمین بلندتر باشد. جنس کف آن سیمانی بوده و شیب ملایمی داشته باشد تا هم به راحتی شسته شود و هم آب در آن جمع نشود. شیب جایگاه باید به طرف پشت آن باشد.
3. استفاده از کاه و کلش (پوشال) یا خاک اره به قطر 5 تا 15 سانتی متر در بستر جایگاه، ( با توجه به فصل و دمای محیط) ضروری می باشد.
4. دیوار و سقف جایگاه باید از موادی ساخته شده باشد که بدون هر گونه شکاف و خلل و فرجی باشد. در صورت امکان، بهتر است سیمان کاری شود.
5. جایگاه نباید در محل بادگیر ساخته شود.
6. جهت جایگاه باید طوری باشد که درب ِآن، به طرف جنوب بوده و آفتاب داخل آن بتابد.
7. جایگاه مرغ باید طوری ساخته شود که در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد.
8.برای مرغ ها چوب خواب در نظر گرفته شود تا در هنگام شب روی آن استراحت کنند.

سوم. مقدار فضای لازم
در جایگاه باید فضای کافی برای مرغ ها فراهم باشد. چنانچه تعداد زیادی مرغ در یک فضای کوچک نگهداری شوند، شروع به نوک زدن همدیگر خواهند کرد و اگر پرنده ای زخمی‌شود مشکل بیشتر شده، «خود خوری» رواج پیدا می کند. جوجه‌ها نسبت به مرغ ها به فضای کم تری نیاز دارند.


 چهارم. فضای مناسب برای جایگاه
1-50 جوجه را تا سن 2 ماهگی می توان در 6 متر مربع (3 در 2 متر) پرورش داد.
2-1 متر مربع برای هر 5 مرغ و خروس بالغ کافی است.


 پنجم. احداث فضای باز
در نظر گرفتن فضای باز در محوطه جلوی جایگاه، برای مرغ ها لازم است تا بتوانند در آنجا فعالیت کنند و از هوای آزاد استفاده نمایند.
فضای باز باید با توری محصور شده باشد. بهتر است در قسمتی از آن سایه بان ساخته شود تا در روزهای بارانی مرغ ها را محافظت کند. مساحت آن معمولاً 2 برابر مساحت لانه است و برای هر چهار مرغ، 2 متر مربع فضای آزاد لازم است. کاشت بعضی از علوفه مثل جو و شبدر در محل گردش مرغ ها برای استفاده آنان مفید است.

ششم. محل استراحت
چون بر حسب غریزه، مرغ ها عادت دارند در جاهای بلند استراحت کنند، نصب چوب خواب در آشیانه بسیار مفید بوده و باعث می‌شود که مرغ ها از نشستن بر روی ظروف آب خوری و دان خوری خودداری کنند. در نتیجه این ظروف کمتر در معرض آلودگی به مدفوع  قرار می گیرند.
* ضخامت چوب در حدود 3 سانتی متر، 
* طول آن به ازای هر مرغ 20 تا 25 سانتی متر
* و ارتفاع «برای جوجه‌ها 40 سانتی متر» و «برای مرغ ها، بالغ بر 90 سانتی متر» می باشد.

هفتم. محل تخم گذاری (لانه)
وجود محل تخم گذاری کافی، باعث افزایش تعداد و حفظ کیفیت تخم مرغ ها می‌شود. همچنین جمع آوری تخم مرغ ها راحت تر شده و آلودگی و شکستگی آنها به حداقل می رسد.
لازم است در یک قسمت جایگاه، محلی برای تخم گذاری مرغ ها در نظر گرفته شود. کف محل تخم گذاری باید پوشال بوده و طوری باشد که جمع آوری تخم ها به راحتی انجام شود.
برای هر 4 تا 6 مرغ تخم گذار، یک لانه برای تخم گذاری در نظر گرفته شود به طوری که هر مرغ به راحتی بتواند داخل لانه شده و از آن خارج گردد. پیشنهاد می‌شود عرض و طول کف لانه حدود 85 سانتی متر در نظر گرفته شود. بهتر است ارتفاع لانه از زمین، حدود 60 سانتی متر باشد.
جنس لانه‌ها می تواند فلری یا چوبی باشد. سقف لانه محکم و شیب دار ساخته شود تا از پریدن و نشستن مرغ ها بر روی آن پیشگیری شود.



بهداشت جایگاه
جمع آوری فضولات مرغ ها از جایگاه‌ها، از شیوع بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می کند. پس لازم است هر 7 تا10 روز یک بار، فضولات درون جایگاه‌ها جمع آوری شده،  کف جایگاه تمیز شود و بستر کف جایگاه نیز تعویض گردد.
شستشو و ضدعفونی مداوم وسایل مرغداری را هرگز نباید فراموش کرد. هر 10 روز یک بار باید آب خوری‌ها و دان خوری‌ها را خوب شست  و با مواد مناسب ضد عفونی کرد.
در جایگاه‌هایی که به صورت دوره‌ای در آن مرغ پرورش داده می‌شود، باید بعد از پایان دوره پرورش و خالی شدن آنها، سقف، دیوارها و کف جایگاه را ضدعفونی کرد.
جایگاه‌هایی که به طور دایمی در آنها مرغ نگهداری می‌شود، هر یک ماه تا 45 روز یک بار باید ضد عفونی شوند.
برای ضد عفونی جایگاه می توان از آب آهک 5 درصد (5 کیلو آهک در 100 لیتر آب) و یا محلول‌های ضد عفونی کننده موجود در داروخانه‌های دامپزشکی استفاده کرد. هنگام استفاده از این محلول ها باید به دستور تهیه و مصرف آنها توجه شود.
هرگز به طور مداوم نباید از یک ماده ضد عفونی استفاده کرد. مواد ضد عفونی کننده باید از دسترس کودکان دور نگه داشته شود وحتی در مسیر حرکت ماکیان و دام ها نیز قرار نگیرد.



تغذیه مرغ بومی
کلیه احتیاجات مرغ‌های بومی روستاها، تا حد امکان از همان منابع موجود در روستا یا منطقه تأمین خواهد شد. چنانچه در منطقه، موادی موجود باشد که؛
* با انجام فرایندهای ساده (مانند سیلوکردن، خرد کردن و تبدیل کردن)
* یا مازاد و ضایعات کارخانه‌هایی که در منطقه وجود دارد (مانند بوجاری و شالیکوبی)
* و یا گیاهان غیر مثمر جهت تکمیل دان بتواند مورد استفاده تغذیه مرغ بومی قرار گیرد، در تغذیه آنها گنجانیده خواهد شد.
به طور کلی هدف اصلی از جیره غذایی مرغ‌های بومی، استفاده از منابع داخل روستا ( بدون استفاده از نهاده‌های دامی وارداتی) می باشد.
یکی از خصوصیات برجسته مرغ‌ها بومی ، عادت داشتن به شرایط تغذیه ای در روستا است. این مرغ‌ها می توانند 30 تا 40 درصد غذای خودشان را از طریق چرای آزاد و بقیه آن را با غذای دستی تأمین کنند.
برای اینکه مرغ بومی تولید خوبی داشته باشد، باید تغذیه مناسب همراه با تأمین نیازهای غذایی انجام گیرد. خوراک مرغ بومی متشکل از ضایعات کشاورزی، اضافه و دور ریز غذای روستاییان، پس چرعلوفه ، سبزی ها و جانداران ریز مانند بعضی از کرم ها و حشرات می باشد که می توان با اضافه کردن مقداری مکمل غذایی، کیفیت غذایی آنها را بالا برد.

دانه‌های شکسته و نامرغوب که از بوجاری گندم و جو به دست می‌آیند، سبوس گندم و برنج، تفاله‌های گیاهان زراعی، آشغال سبزی‌ها و گیاهان علوفه‌ای نیز غذای خوبی برای مرغ‌ها هستند.
در ضمن نباید فراموش کرد که مرغ‌ها و خروس‌ها باید همیشه به طور یکسان تغذیه شوند. یک مرغ به وزن 1700 گرم، روزانه به 100 تا 110 گرم غذا نیاز دارد. اگر در غذای دستی مرغ به مقدار کافی کلسیم وجود نداشته باشد، در چند روز اول، از کلسیم بدن برای تشکیل تخم مرغ استفاده می کند، ولی بعد از آن پوسته تخم مرغ نازک شده و کم کم تولید تخم مرغ پایین می‌آید.
برای تأمین کلسیم مورد نیاز طیور می توان از پودر استخوان، پودر صدف، خرده‌های سنگ آهک و مواد آهکی دیگر استفاده کرد.
در پرورش به صورت چرای آزاد، معمولاً مرغ ها تا حدودی کلسیم مورد نیاز خود را از خاک تأمین می کنند.
امروزه غذاهای آماده که توسط شرکت ها ی معتبر خوراک دام و طیور تهیه می شوند و در داروخانه‌های دامپزشکی موجود هستند، تقریباً تمام مواد مورد نیاز ماکیان را دارا می باشند. در صورت نیاز، خوب است علاوه برغذاهای رایج در منطقه، مقداری هم از این نوع غذاها و جیره‌های آماده در اختیار طیور قرار دهید.
یک جوجه مرغ تا سن یک ماهگی حدود 500 تا 600 گرم دان آماده مصرف می‌کند.
جوجه یکروزه، تا 3 ماهگی به پروتیین بیشتری در جیره غذایی نیاز دارد تا بتواند به خوبی رشد کند.
در فصل های گرم سال، برای تحریک مرغ ها به خوردن، ضمن دادن غذا در ساعات خنک شبانه روز، می‌توان با افزودن مقداری آب به خوراک، آن را به صورت اُماج در آورد.
 به ازای هر مرغ" 10 تا 15 سانتی متر دان خوری ناودانی" و یا 5" سانتی متر دان خوری آویز" لازم است.



آب مصرفی مناسب
طیور به آب تازه و تمیز در تمام اوقات نیاز دارند. 70 درصد بدن مرغ و 65 درصد وزن تخم مرغ از آب تشکیل شده است.
در شرایط معمولی هر 4 مرغ در شبانه روز، یک لیتر آب مصرف می کنند. در آب و هوای گرم این مقدار بیشتر می‌شود.
در روزهای سرد سال باید مراقب یخ زدن آب خوری‌ها بود و در روزهای گرم برای خنک ماندن آب خوری‌ها، آنها را باید در زیر سایه قرار داد. کمبود آب ممکن است موجب بروز "تخم مرغ خوری" مرغ‌ها شود. برای هر 50 قطعه مرغ، یک آب خوری کله قندی نیاز است.
هر فردی که بتواند از یک چکش و اره استفاده کند، می تواند دان خوری، آب خوری و وسایل لازم دیگر را خود بسازد. با کمی دقت، حوصله و ابتکار می توان لوازم دست ساز را در حد کیفیت لوازم موجود در بازار اما با هزینه کمتر ساخت. البته آب خوری، دان خوری و لوازم مربوط به آن را می توان از مراکز فروش لوازم مرغداری یا داروخانه‌های دامپزشکی نیز تهیه کرد.

رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها
پیشگیری، همیشه ارزان تر، مؤثرتر و راحت تر از درمان است. پیشگیری از بیماری‌ها به سه عامل؛ «بهداشت مناسب»، «مدیریت درست» و «واکسن زدن (مایه کوبی) به موقع» بستگی دارد.


- چند نکته بهداشتی مهم
1. جوجه‌ها را نباید در لانه‌هایی که قبلاً مرغ در آن بوده قرار داد، مگر این که لانه به طور کامل تمیز و ضد عفونی شود.
2. ظرف های آب خوری مرغ ها و جوجه‌ها باید به طور مرتب با پارچه ی  تمیز و آب، شسته و پاکیزه شود.
3. دان خوری باید تمیز نگه داشته شود. همچنین دانه‌هایی که با فضولات مرغ ها و جوجه‌ها مخلوط شده و یا کپک زده اند، باید دور ریخته شوند.
4. از ورود مرغ های بیمار به جمع مرغ های سالم باید پیشگیری شود. محل نگهداری آنها باید در جایی جداگانه و دور از مرغ های سالم باشد.
5. لاشه مرغ ها و جوجه‌های مرده باید فوری از لانه خارج شده، سپس به همراه آهک در خاک دفن گردیده یا سوزانده شود.
6. از ورود طیور غریبه و یا وحشی به لانه مرغ ها باید جلوگیری شود.

بیماری‌های مهم طیور
بیماری‌ها بر اثر عوامل مختلفی از جمله باکتری‌ها، ویروس ها، انگل ها، قارچ ها،  و نیز عوامل تغذیه‌ای به وجود می‌آیند.
توجه داشته باشید که در پیشگیری از بیماری‌ها ، باید دستورالعمل های دامپزشکی را اجرا کرد و در هنگام مشاهده مرغ های بیمار، فوری به دامپزشکی مراجعه کرد.

بیماری نیوکاسل
یکی از بیماری‌های شایع در مرغ‌ها، بیماری نیوکاسل است. این بیماری از یک نوع ویروس به وجود می‌آید و باعث عفونت دستگاه تنفس، گوارش و اعصاب مرغ می‌شود. بیماری نیوکاسل واگیردار است و در بسیاری از پرندگان مانند مرغ ها و بوقلمون ها دیده می‌شود. این بیماری در کشور ما از بیماری‌های خطرناک طیور به حساب می‌آید.
نشانه‌های بیماری شامل آبریزش بینی، خرخر کردن، اشکال در تنفس و صدایی شبیه سوت کشیدن و عطسه است. به علاوه، مرغ بسیار نفس نفس می زند، با دهان باز نفس می کشد، افسرده و گوشه گیر و بی اشتها می‌شود. کم‌کم نشانه‌های عصبی مانند فلج و لرزش عضله‌ها نیز در حیوان به وجود می‌آید. بیماری نیوکاسل به سرعت (طی چند روز) به تمام مرغ ها منتقل می‌شود و می تواند باعث ابتلای تمام مرغ های یک گله شود.


پیشگیری و کنترل بیماری:
مهم ترین راه پیشگیری از بیماری و مبارزه با آن، واکسن زدن و دور نگه داشتن مرغ ها از ویروس بیماری است. برنامه واکسن زدن به جوجه‌ها باید با توجه به شرایط منطقه، نوع واکسن و طبق دستور دامپزشک باشد. هنوز برای این بیماری، راه درمان قطعی کشف نشده است. تنها با رعایت نکات بهداشتی و استفاده از واکسن می توان از آلوده شدن طیور جلوگیری کرد. در صورت دچار شدن طیور به این بیماری، برای جلوگیری از انتشار آلودگی، باید همه آن ها را از بین ببریم.
هنگام شیوع بیماری نیوکاسل، با جدا سازی طیور و مراجعه به دامپزشک، می توان بیماری را کنترل کرد.

بیماری آنفلوانزای مرغی
بیماری آنفلوانزا، یک عارضه حاد خیلی عفونی و ویروسی طیور است. شدت بیماری از حالت های غیر آشکار یا خفیف تا حالت های کشنده تغییر می کند.
 بیماری بسیار عفونی است و در صورت عدم رعایت مسایل بهداشتی و قرنطینه‌ای، در هنگام شیوع در یک منطقه می‌تواند سریعاً از گله‌ای به گله دیگر گسترش پیدا کند. در مرغ‌های جوان، تنها مرگ ناگهانی، مشخص کننده بیماری است.


در موارد دیگر علایم زیر ممکن است مشاهده شود:
1. پرهای پژمرده و ژولیده
2. افت ناگهانی در تولید تخم مرغ  یا تولید تخم مرغ های با پوسته نرم
3. از دست دادن اشتها ، افسردگی، بی حالی و اسهال
4. ایجاد رنگ صورتی مایل به آبی در ریش ها و تاج ها
5. تورم سر، پلک ها و مفاصل پا
6. خروج ترشحات خونی کم رنگ از سوراخ های بینی
7. عدم تطابق که شامل از دست دادن توان راه رفتن و ایستادن می‌شود.
8 .و افزایش مرگ و میر ناگهانی در گله
لازم به یادآوری است که علایم خارجی آنفلوانزای مرغی خیلی شبیه سایر بیماری‌های طیور است.


پیشگیری از بیماری:
برای کنترل شکل خفیف بیماری، از یک برنامه واکسیناسیون با قرنطینه استفاده می‌شود.
در صورت مشاهده علایم آنفلوانزای مرغی یا حتی موردی مشکوک، باید فوری دامپزشک محلی را مطلع سازیم تا بیماری به شکل مطلوب و سریع، کنترل شود.

 پرورش دهنده مرغ باید این نکته را بداند که؛
* بایستی طیور را در برابر بیماری‌های مهم مثل مارک، نیوکاسل، گامبورو، برونشیت و آبله واکسینه کند.
* طیور تلف شده را فوری از لانه خارج  کرده و در محلی دور از لانه بین دو لایه آهکی دفن کرده یا بسوزاند
* و بالاخره مقدار داروها و زمان دقیق خوراندن آنها را به طور دقیق رعایت نماید.


نشانه‌ها و علائمی که باید در گله جدی گرفته شود:
-  افزایش ناگهانی تلفات،
- عطسه، سرفه، له‌له زدن و ترشحات بینی،
- مدفوع آبکی (اسهال)،
- کاهش اشتها و مصرف دان،
- کاهش تولید تخم مرغ،
- تولید تخم مرغ‌های با پوسته نازک، ناصاف و بدشکل،
- تورم اطراف چشم، گردن و سر،
- تغییر رنگ تاج، ریش و پا،
- و رعشه، افتادگی بال ها، حرکت به صورت چرخشی، پیچ خوردگی سر و گردن، لنگش و عدم حرکت.

* با مشاهده هریک از علایم بالا، باید مرغ (های) مبتلا را از بقیه جدا کرده ، دورتر نگهداری نموده و در اولین فرصت ممکن، به دامپزشکی اطلاع داده شود.
 

مواردی که در هنگام خرید جوجه یکروزه بومی، بایستی در نظر گرفته شود:
- جوجه‌ها از مراکز تأیید شده از سوی «معاونت بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی» خریداری شوند.
- از مراکز فروش جوجه، «گواهی بهداشتی جوجه یکروزه» درخواست گردد.
- مسافت مراکز فروش جوجه یکروزه تا محل نگهداری و پرورش در نظر گرفته شود تا انتقال و حمل جوجه‌ها، بدون اتلاف وقت و در کمترین زمان ممکن، انجام شود.
- وسایل نقلیه حامل جوجه‌های یکروزه باید سرپوشیده و بهداشتی بوده و تهویه، کولر و بخاری داشته باشد تا دما در هنگام انتقال، با توجه به زمان و فصول مختلف، قابل کنترل باشد

پرورش قورباغه

پرورش قورباغه

مرکز پرورش این حیوان در دنیا جاوه یکی از پنج جزیره بزرگ اندونزی است ودر آنجا رستوران های زیادی از گوشت این حیوان استفاده می کنند. اندونزی که یک کشور اسلامی است فقط در سال ١٩٩٠ بیش از ٨٠٠٠ تن قورباغه پرورش و به بازار عرضه شده است و در حال حاضر نیز بیشتر تولید می شود. در سال چندین هزار تن به کشور ایالات متحده آمریکا، کانادا، مقداری هم به اروپا و کشورهای همسایه اندونزی صادر می کنند و از این راه درآمد کلانی به پرورش دهندگان قورباغه می رسد. قورباغه دارای پوستی مرطوبی است و نباید پوست آن در هوا خشک شود وبیشتر گونه های آن در آب های گرم زندگی می کنند. البته گونه ای که، در آب های سرد و کوهستانی آن نیز شناسایی شده است. آمریکا به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده، مصرف کننده و واردکننده گوشت قورباغه در جهان سالانه به طور متوسط هزار و 500 تن گوشت قورباغه وارد می کند.

کشورهای بنگلادش، بلژیک، چین، اندونزی، ژاپن، مکزیک، هلند و تایوان بزرگ ترین صادرکنندگان گوشت قورباغه به کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه، ایتالیا و اسپانیا و کشورهای آمریکایی هستند. تکثیر مصنوعی قورباغه در جهان علم نوپایی است که از 25 سال گذشته در کشورهای برزیل، آمریکا و جنوب شرقی آسیا شکل گرفته است. با توجه به اینکه تغذیه این جانور غذای زنده است و هزینه تولید غذای زنده و کارگر در این کشورها گران است، تکثیر مصنوعی آن چندان مقرون به صرفه نیست اما با توجه به اینکه در ایران غذای زنده برای تغذیه این جانور به وفور یافت می شود و همچنین شرایط آب وهوایی مساعد در کشور برای پرورش آن وجود دارد، این صنعت در ایران می تواند موفق تر از کشورهای اروپایی باشد و با هدف صادرات شکل گیرد ولی متاسفانه تاکنون هیچ اقدامی برای شکل گیری این صنعت نشده است. البته با توجه به اینکه پرورش قورباغه در اکثر کشورهای جهان پرهزینه است و بلوغ و رشد این جانور بیش از یک سال طول می کشد، بیشترین میزان مصرف جهانی از طریق جمع آوری قورباغه ها از طبیعت انجام می شود که با توجه به وجود گونه های مختلف این خزنده می توان با جمع آوری این موجودات از طبیعت و فرآوری آن، برای صادرات اقدام کرد.

24 خانواده از گروه دوزیستان متعلق به قورباغه هاست که شامل سه هزار و 800 گونه مختلف می شود. در بین این گونه ها، گونه رانا که در مرداب انزلی به وفور یافت می شود، مصرف خوراکی و پرورشی دارد.

                           

محل مناسب جهت پرورش قورباغه

 در جهان چهار نوع قورباغه (سبز، پلنگی یا لئوپارد، پیکرل یا اردک ماهی و قورباغه بزرگ آمریکایی) بیشترین پرورش و مصرف انسانی دارند و از جنس «رانا» نیز در ایران گونه های زیادی وجود دارد که جهت پرورش و صادرات می توان استفاده کرد البته قورباغه بزرگ آمریکایی به دلیل درشت بودن از تمام قسمت های بدنش جهت تغذیه استفاده می شود و از گونه های دیگر فقط از ران آنها استفاده می شود.

با حصارکشی در مناطق باتلاقی و واردات قورباغه های مولد، برای تولید و پرورش نیمه طبیعی می توان اقدام کرد و در صورتی که هدف از پرورش آن استفاده از گوشت باشد تا وزن 175 گرمی که مدت زمان آن شش ماه است نگهداری می شود و پس از فرآوری یا گوشت آن به صورت منجمد یا به صورت کنسرو شده صادر می شود و در صورتی که هدف از پرورش این موجود استفاده از پوست آن باشد تا وزن 250 گرم برای تولید چرم نگهداری می شود که پوست آن از لطیف ترین و ظریف ترین چرم های جهان است. از اجزای بدن قورباغه در کشور ژاپن جهت درمان بیماری سل و همچنین ساخت دارو برای بیماری های عفونی استفاده می شود. پرورش این جانور در پنج مرحله (پرورش مولد، تکثیر تخم، پرورش لارو، پرورش بچه قورباغه و پرواربندی) انجام می شود، «لارو قورباغه پس از سه هفته به بچه و بچه قورباغه پس از هفت هفته نگهداری در استخر به قورباغه جوان تبدیل می شود.» با توجه به اینکه قورباغه ها از غذای زنده از جمله کرم ها، ماهیان ریز، شفیره حشرات و... تغذیه می کنند و غذای زنده در ایران فراوان است و هزینه تهیه آن کمتر از دیگر کشورهاست و همچنین هر مولد ماده نیز سه تا پنج هزار تخم می گذارد که بیش از 60 درصد بازماندگی دارد، تکثیر و پرورش و صادرات این جانور توجیه اقتصادی و ارزآوری خوبی دارد.»

در جهان امروز که، بیش از نیمی از مردم آن کمبود پروتیین دارند و دسترسی به مواد پروتیینی بسیار دشوار به نظر می رسد و از طرفی سطحی بیش از ٥٠٠ هزار هکتار شالیزار و برکه های متروکه غیر قابل بهره برداری برای سایر محصولات گوشتی در ایران وجود دارد می توان با پرورش سایر آبزیان و یا قورباغه ضمن در آمد ی قابل توجه برای صاحبان زمین ها به کارگیری قشر عظیمی از جوانان و مردم منطقه را نیز به دنبال خواهد داشت.

مناطق مرطوب و گرمسیر همچون مناطق جنوبی کشور و مناطق مردابی فضای مناسبی برای پرورش قورباغه هاست. البته انتظار می رود قبل از شکل گیری این صنعت همه جوانب آن درنظر گرفته شود که همچون برخی دیگر از صنایع از جمله صنعت تکثیر و پرورش میگو پس از گذشت سال ها و صرف سرمایه های بالا، روبه افول نرود.

بیماری در قورباغه

شایع ترین بیماری قورباغه های پرورشی به نام red-leg یا پاهای قرمز شناخته می شود که عامل آن عفونت های باکتریایی ناشی از تراکم بیش از حد است. علامت مشخصه بیماری قرمز شدن پاها و ناحیه مخرجی است. بهترین راه جلوگیری از این بیماری تغذیه کافی و فضای مناسب است. قورباغه های بیمار باید به سرعت از بقیه جدا شده و با آنتی بیوتیک درمان شوند. در حالت شدید و همه گیر بیماری باید استخرها خالی شده، خشک شوند و برای چند هفته ای به همین حال باقی بمانند.

پرسش

پرورش قورباغه و جلبک و فروش آن به غیر مسلمانان چه حکمی دارد؟ نظر فقهی حضرت آیت الله هادوی تهرانی در این باره چیست؟

پاسخ اجمالی
سؤالات شما به دفاتر مراجع ارسال گردید و تا کنون جواب های زیر دریافت گردید:دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی)
فی نفسه اشکال ندارد ولی فروش آنها برای استفاده های غذایی انسان، جایز نیست هرچند خریدار خوردن آن را حلال بداند.

(دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی

اشکال ندارد.

اهداف پرورش

صادرات گوشت این جانور به صورت تازه، منجمد و کنسروی، تهیه چرم از پوست، تولید کودهای کمپوست با کیفیت بالا از اندام های داخلی و کمک به کاهش استفاده از کودهای شیمیایی، اشتغال زایی، صادرات و درآمدزایی از اهداف پرورش این فعالیت اقتصادی است.

 

گونه های دارای ارزش تجاری

قورباغه پلنگی (Rana pipiens)، قورباغه سبز (Rana clamitans)، قورباغه اردک ماهی (Rana palustrist) و قورباغه بزرگ آمریکایی (Rana catesbeiana)سه گونه ای است که ارزش تجاری بالایی دارد. همچنین قورباغه مردابی (Marsh frog) که در ایران و به خصوص مرداب انزلی به وفور یافت می شود نیز دارای ارزش تجاری و غذایی بالایی است. از قورباغه بزرگ آمریکایی به جهت درشت اندامی از تمام بدنش جهت مصارف تغذیه ای استفاده و در گونه های دیگر فقط از ران آنها استفاده می شود.

 

کثیر و پرورش

روش تکثیر  طبیعی، نیمه طبیعی و مصنوعی سه روش تکثیر قورباغه است که باید با توجه به شرایط محیطی وگونه مورد استفاده انتخاب شود.

 

صادرات و بازار هدف

گوشت قورباغه از نظر طعم و مزه نزدیک و مشابه گوشت گوساله است و در بسیاری از کشورهای اروپایی از قبیل: فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و همچنین در کشورهای آمریکایی مثل آمریکا و کانادا محبوبیت بالایی دارد. به طور مثال کشور آمریکا سالانه حدود 1500 تن گوشت قورباغه وارد می کند. در زمینه صادرات کشورهای جنوب شرق آسیا از جمله: اندونزی، بنگلادش، چین و ژاپن جزء بزرگ ترین صادرکنندگان به شمار می آید. در این میان کشور اندونزی بزرگ ترین کشور اسلامی جهان فقط در سال های دهه ی 1990 سالانه بیش از 8000 تن قورباغه پرورش و به بازار عرضه کرده است. 

   

شروع فعالیت در این بخش

متقاضیان فعالیت در این بخش باید با مراجعه به سازمان دامپزشکی کشور و اخذ پروانه بهره برداری، برای واردات مولد گونه های گوشتی اقدام کنند و یا از قورباغه بندرانزلی برای پرورش استفاده کنند. لازم به ذکر است ضوابط بهداشتی تکثیر و پرورش این جانور همانند ضوابط بهداشتی آبزیان دیگر بوده و متقاضیان باید بعد از اخذ موافقت اصولی از سازمان شیلات برای پروانه تاسیس و بهره برداری بهداشتی از سازمان دامپزشکی کشور اقدام کنند. 

می توان با تدوین برنامه ای اصولی و هدفمند و استفاده از تجربیات کشوهای موفق در این زمینه و دقت در رموز موفقیت آنها (از جمله کیفیت و بسته بندی مرغوب و قابل رقابت در بازارهای جهانی) و نیز امکان دریافت تسهیلات برای فعالان این بخش و حمایت از آنها راه را برای حضور گسترده مشتاقان به سرمایه گذاری و شرکت در این صنعت و تجارت پررونق هموارتر کرد.

دستورالعمل پرورش قورباغهدریافت

 

تراریوم

تراریوم چیست؟

تراریوم سازه ایست که در نگاه اول شباهت زیادی به آکواریوم دارد ، تنها با این تفاوت که به جای آب و ماهی در آن از گل و گیاه نگاهداری میشود. اما در اصل تفاوتهای زیادی بین این دو وجود دارد .

تراریوم یک سیستم نسبتا مستقل میباشد به این معنی که مقدار خاک ، نور، تعداد و نوع گیاهان در این سیستم با محاسبات دقیق علمی به گونه ای گزینش می شوند که بعد از طراحی و راه اندازی دیگر به رسیدگی زیاد مانند آبیاری مداوم ،کوددهی ، تعویض خاک ، نیاز ندارند تنها شاید به مقدار معینی آبیاری آن هم یک مرتبه در ماه نیاز باشد.

تراریوم را میتوان در ابعاد کوچک ، متوسط و بزرگ ، مناسب برای اتاق خواب ، پذیرایی ، اتاق کار، و محیط هایی چون

لابی آپارتمانها ، هتلها ، مراکز اداری ، صنعتی ، طراحی و با هزینه ای کم محیط طبیعی را در دل زندگی شهری باز آفرینی کرد.

گیاهان موجود در این سازه همه از انواع سازگار با این محیط بوده به گونه ای که حتی بدون نور خورشید و تنها با منبع نور تعبیه شده در سیستم با مصرف بسیار ناچیز انرژی به زندگی و رشد نمو خود ادامه میدهند.

تعریف تراریوم : مجموعه ای از گیاهان سازگار است که در یک ظرف بسته یا حدودا بسته رشد می کنند.

تراریوم در واقع یک باغچه و فضای سبز کوچک درون خانه ی شماست، که شما می توانید به سلیقه ی خودتان در آن کاکتوس و گیاهان گوشتی کشت کنید و یا با کشت بنفشه ی آفریقایی و یا بعضی از انواع سرخس یک فضای کوچک گرمسیری داشته باشید. تراریوم ها برای افرادی مناسبند که دوست دارند خانه و یا محل کارشان را با گیاهان تزئین کنند،‌ ولی وقت کافی برای نگهداری از آن ها را ندارند.

مزایای تراریوم:

یکی از مشکلاتی که علاقه مندان به گل و گیاه همیشه با آن روبرو بوده اند کمبود زمان برای رسیدگی به گلها و گیاهان بوده که تراریوم این مشکل را حل کرده همانطور که در بالا گفته شد تراریوم یک سیستم نسبتا مستقل میباشد یعنی تنها نیاز یک تراریوم ماهی ۱ بار آبیاریست که این مهمترین مزیت تراریوم میباشد .

دومین و عمده ترین مشکل علاقه مندان به گل و گیاه نبود نور کافی در آپارتمان برای رشد گیاهان میباشد. اما این مشکل به راحتی در تراریوم حل شده. یعنی با سنجش میزان

نور در مکان های مختلف نیاز نوری گیاه توسط متخصصین در شرکت ویواریا اندازه گیری و لامپهای کمکی جهت رشد و نمو گیاهان درتراریوم نصب میشود به طوری که شما میتوانید شادابترین گیاهان را در مکانهایی که حتی پنجره هم ندارند نگاهداری کنید.

سومین مشکل طرفداران گل و گیاه بیماریهای گیاهان است که اکثر علاقه مندان با آن روبرو هستند. تراریوم محیطی کاملا استریل و بهداشتی است که کوچکترین آلودگی گیاهان شما رادر آن تهدید نمیکند که این مهم توسط متخصصان شرکت فراهم شده و شما با خیال راحت میتوایند مجموعه ای از گیاهان سالم را در کنار هم داشته باشید.

از مزیتهای دیگر تراریوم میتوان به تنوع گیاهان درون آن اشاره کرد یعنی شما در یک مجموعه میتوانید انواع مختلفی از گیاهان با شرایط محیطی یک سان را داشته باشید برای مثال میتوان از ارکیده و بنفشه آفریقایی نام برد که از زیباترین گیاهان آپارتمانی میباشند. .

به طور کلی با تراریوم شما میتوانید طبیعت و آرامش را با تمام زیبایی و اثرات مثبت روحی آن به محیط زندگی و محل کار خود آورده و از آن لذت ببرید.

---

آلوئه ورا

صبر زرد یا آلوئه ورا (آلوورا) گیاه جادویی طبیعت

سایت کشاورزی ایران – مقالات گیاهان دارویی – اطلاعات و لوازم جانبی باغبانی, گیاهان دارویی – صبر زرد یا آلوئه ورا (آلوورا)
صبر زرد (آلوئه ورا) همچنین: آلوورا
Aloe Vera

صبر زرد یا آلوئه ورا

صبر زرد (شاخ بزی) گیاهی است علفی و چند ساله با برگ‌های ضخیم، گوشتی و دراز. حاشیه‌ برگ‌های آن کمی پیچ و خم‌دار و دارای تیغ است. گل‌های آن‌ به‌صورت خوشه‌ای زیبا در انتهای محور ساقه گل‌دار و به رنگ سبز مایل به زرد قرار دارند.

قسمت مورد استفاده صبر زرد

قسمت مورد استفاده صبر زرد، شیرابه به دست آمده از برگ‌های گیاه است که امکان دارد به صورت تازه غلیظ(خمیری) و یا خشک شده با رنگ‌های متفاوت زرد، زرد مایل به سبز، قهوه‌ای و یا قرمز مایل به سیاه باشد.
در سال‌های اخیر کشت صبر زرد، گونه‌ی Vera در ایران معمول گشته است. گرچه این گیاه با نقاط گرم و مرطوب سازگاری خوبی دارد، ولی در نقاط مختلف ایران کشت می‌شود.

مهم‌ترین اثرات گزارش شده صبر زرد

ضد آلرژی ، ضد سرطان، ضد میکروب، ضد قارچ، ضد ویروس، ضد آفتاب سوختگی، کاهش دهنده قند خون، مسهل، ضد کرم، ضد ورم، مرطوب کننده و نرم کننده، قاعده‌آور، ملین، مقوی معده و کبد.

تاریخچه صبر زرد
نقاشی‌هایی از صبر زرد، بر روی کنده‌کاری‌های دیوارهای معابد مصری دیده شده است. این معابد در هزاره چهارم قبل از میلاد بنا شده است. صبر زرد را که “گیاه جاودانگی” نام گرفته بود، به هنگام خاک سپاری، برای فراعنه هدیه می‌آوردند.
کتاب “The Egyptian Book of Remedies” (۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) از کاربرد صبر زرد در درمان عفونت‌ها، معالجه پوست و تهیه داروهای ملین سخن گفته است. “دیسکورید”(فیزیک‌دان یونانی)، در سال ۷۴ پس از میلاد، صبر زرد را جهت التیام زخم، جلوگیری از ریزش مو ، درمان زخم‌های دستگاه تناسلی، و معالجه همورئید، مفید دانست.
بازرگانان عرب، در قرن ششم بعد از میلاد، این گیاه را به آسیا آوردند، و اسپانیایی‌ها آن را در قرن شانزدهم، از منطقه مدیترانه به برّ جدید (World New) بردند. در عصر جدید (۱۹۳۰) مصرف کلینیکی صبر زرد به منظور درمان التهاب پوست ناشی از اشعه ایکس آغاز شد.

ترکیبات مهم صبر زرد
گیاه، حاوی مشتقات هیدروکسی آنتراسن از جمله آلوئین‌های A2وB به میزان ۴۰- ۲۵درصد کل ترکیبات و مشتقات کرومون از جمله آلوئه رزین ۲A، B وC است.
ترکیبات مهم دیگر آلوئه شامل قندها از جمله: گلوکز، مانوز و سلولز، آنزیم‌ها از جمله: اکسیداز، آمیلاز و کاتالاز، همچنین ویتامین‌هایی نظیر: B1، B2، B6، C، E و اسید فولیک و مواد معدنی مانند: کلیسم، سدیم، منیزیم، روی، مس و کروم می‌باشند.

اثرات مهم صبر زرد

خاصیت اصلی صبر زرد، به عنوان یک مسهل قوی بوده و دارای خواص دیگری از جمله ضد ورم، ضد میکروب، التیام زخم‌ها، ضد آفتاب و ضد سوختگی می‌باشد.
ژل الوئه اثرات خوب و مفیدی بر روی سوختگی‌های معمولی، سوختگی‌های حاصل از اشعه، زخم‌ها و صدمات دیگر پوست دارد.
یکی از فرآورده‌های آلوئه، کرم‌های ‌هیدرو فیلیک تهیه شده از ۵/۰ درصد ژل آلوئه می‌باشد که در درمان پسوریازیس بسیار خوب است. همچنین ژل خوراکی آن برای زخم معده ، افراد مبتلا به ایدز و مبتلایان به آسم (مدت شش ماه) مصرف می شود.
تحقیقات اخیر، اثرات مثبت آن را در بیماران مبتلا به دیابت نشان داده است و آزمایش‌های انجام یافته بر روی موش‌ها اثرات مذکور را تایید کرده است. اثرات دیگر آلوئه شامل اثرات ضد سرطان و اسپرم‌کش آن است.
در سال‌های اخیر، ژل آلوئه به طور وسیع در محصولات آرایشی، بهداشتی و به خصوص در کشور آمریکا مصرف می‌شود. این ژل دارای خواص ضد ورم و ضد میکروبی است و مرطوب کننده مناسبی نیز محسوب می‌شود. صنایع غذایی آمریکا در محصولات خود از ژل آلوئه به عنوان ماده‌ای موثر در تناسب اندام و سلامتی بدن استفاده می‌کنند.

استفاده مستقیم از ژل گیاه
برای استفاده مستقیم از ژل آلوئه، می‌توان برگ‌های گیاه را قطع کرد. در محل قطع شده، ژل بی‌رنگی نمایان می شود که با فشردن برگ گوشتی گیاه، ژل بیرون می‌زند. می‌توان از این ژل به‌طور مستقیم جهت مرطوب کردن پوست، آفتاب سوختگی، زخم سوختگی‌های معمولی و نرم کردن اگزمای زیر چشم استفاده کرد. ژل به مرور زمان در معرض هوا تغییر رنگ داده و در نهایت به رنگ قرمز تیره(مایل به سیاه) در می‌آید.

روش آماده سازی و استفاده از برگ:
برای برداشتن ژل گیاه میتوانید آن را از سمت نوک برگ ببرید (بقیه ژلها در پوست خود برگ بهتر باقی میمانند). قسمت بریده شده را بشورید. پوست آن را جدا کنید. و بدنه‌ی ژلی شکل گیاه که مورد نظر مصرف کنندگان است مشاهده میشود

استفاده روی پوست:
برای استفاده روی پوست کافی است ژل به دست آمده را روی پوست بدن بمالید و مالش دهید تا جذب شود. ژل سریعا جذب میشود و نیاز به شستشو نیست.

استفاده از ژل برای خوردن:
مزه ژل آلوئه ورا بد نیست ولی میتوان قبل از خوردن ژل به دست آمده را شستشو داد تا مزه‌ای نداشته باشد. همچنین میتوان به آن شکر اضافه کرد. البته غذاها و دسرهای مختلفی از ژل آلوئه ورا درست میشود. میتوانید آن را قطعه قطعه کرد و شستشو داد و سپس به انواع سالادها، ژله‌های خوراکی و مارمالاد یا مربا اضافه کرده و نوش جان کنید. همچنین برای خوردن، کمپوتها و آب میوه‌های آلوئه ورا انتخاب راحتتری هستند.

نگهداری برگهای آلوئه ورا

برای نگهداری باقیمانده برگ، آن را در کاغذ پیچیده و در یخچال قرار دهید. معمولا چند ماه میتوان برگها را در دماهای خنک (بین صفر تا ۱۰درجه سانتیگراد) یا درون یخچالهای خانگی نگهداری کرد. (در دمای پایین سوخت و ساز برگ به حداقل میرسد و زوال و پیر شدن سلولها به تاخیر می‌افتد)

عوارض جانبی
خوردن بیش از حد ژل(مصرف روزانه یک گرم به مدت طولانی) ممکن است باعث عدم تعادل آب و الکترولیت‌‌های بدن، سقط جنین، زایمان زودرس، اسهال خونی و ضایعات کلیه شود. همچنین مصرف مقادیر بسیار زیاد آن ممکن است منجر به مرگ شود.

موارد منع مصرف
نباید از ژل در زمان تهوع، استفراغ ، دردهای شکمی، خونریزی مقعد و ضعف شدید استفاده کرد.
در زمان بارداری به غیر از دستور پزشک، مصرف آن ممنوع است.

نکات قابل توجه
- بیش از ۳۰۰ گونه آلوئه وجود دارد که مهم‌ترین آنها از نظر استفاده دارویی، آرایشی و بهداشتی، الوئه ورا (Aloe Vera) می‌باشد.
- منبع جغرافیایی دقیق آلوئه معلوم نیست، ولی به احتمال زیاد مربوط به مصر یا خاورمیانه می‌باشد.

- دکتر محمدحسین صالحی سورمقی- دکترای تخصصی فارماکوگنوزی- استاد دانشکده داروسازی تهران
منبع: tebyan.net

صبر زرد- شاخ‌بزی

نام‌های فارسی: صبر زرد- شاخ‌بزی
نام‌های علمی: Aloe capenis, Aloe barbadensis, Aloe Vera
نام عربی: ‌الصبر (Alsaber)
خانواده: Liliaceae
نام انگلیسی:Aloe
نام فرانسوی:Aloes

مطالب دیگر:
صبر زرد (ویکی پدیا) شَب‌یار ، صَبر یا صبر زرد که درست آن سبر زرد است و در زبان پهلوی آنتیا خوانده می شده. (نام علمی:آلوئه ورا Aloe vera) نام گیاهی است از سردهٔ سِگِل‌ها (Aloe) راسته مارچوبه‌ای‌ها (Asparagales)، تیره سریشیان (Asphodelaceae) این گیاه بومی آفریقای شمالی است.
اثرات آلوئه ورا در زخمهای پوستی استفاده از داروهای گیاهی در درمان آسیب های پوستی مانند زخم و سوختگی با انجام تحقیقات مختلف و تأیید اثربخشی آنها مرسوم گردیده است. اثرات مفید گیاهانی مانند آلوئه، همیشه بهار، لاواند و … در بهبود زخم ها و سوختگی ها کاربرد آنها را در طبابت نوین تأیید نموده است.
یک داروخانه در گیاه (سایت پزشکان بدون مرز) اسامی دیگر گیاه صبرزرد (آلوئه ورا)، “صبر تلخ” یا “شاخ بزی” است که در استان بوشهر با نام‌های محلی گل سگله، گل قبر یا چادروا شناخته می‌شود.نام های دیگر این گیاه “لاله بیابان”  و «گیاه جاودانگى»، «گیاه دارویى»، «گیاه ملکه» است.
آشنایی با خواص آلوئه ورا (سایت پزشکان ایران) تقویت‌کننده بدن است, یبوست را برطرف می‌کند و روده‌ها را تمیز می‌کند, برای معالجه آسم مفید است , سوء‌هاضمه را برطرف می‌کند , در معالجه صرع مفید است , خون را تصفیه می‌کند, برای برطرف کردن خارش ناشی از گزیدگی حشرات شیرابه آن‌را روی پوست بمالید, برای معالجه اسهال خونی مفید است , برای رفع ریزش مو، شیرابه آنرا به سر مالیده و موها را با آن ماساژ دهید , بیماری کبدی را برطرف می‌کند ,  برای التیام زخم‌ها شیرابه آنرا روی زخم بمالید , صبر زرد بهترین کرم مرطوب‌کننده است برگ‌ها را بشکنید و ژله آن‌را به پوست بمالید , مبتلایان به بیماری قند می‌توانند با مصرف این گیاه قند خون خود را کنترل کنند, برای شستن چشم و زخم‌ها شیرابه صبر زرد را با آب مخلوط کرده و استفاده کنید.

---